مرکز جامع خدمات زیباسازی شهری ایران

چرا زیباسازی شهری؟

زیرعنوان: زیباسازی شهری بهترین سرمایه‌گذاری شهرداری‌ها در پیوند کالبد فیزیکی شهر با روح جمعی شهروندان

۱) خلاصهٔ مدیریتی قابل ارائه در ۳ دقیقه

زیباسازی شهری «هزینهٔ تزئینی» نیست؛ یک سبد سرمایه‌گذاری شهری است که هم‌زمان سه جبهه را تقویت می‌کند: اقتصاد محلی و پایه‌های درآمدی شهر، ایمنی و سلامت شهروندان، و سرمایهٔ اجتماعی و اداره‌پذیری شهر. با اجرای گزینشیِ پروژه‌های درست (بردهای سریع + پروژه‌های شاخص مرحله‌ای) می‌توان در بازهٔ ۹۰ تا ۱۸۰ روز نخست، نشانه‌های موفقیت را روی داشبورد رسمی شهرداری دید و به شورا گزارش کرد.

  • بازده اقتصادیِ قابل سنجش: فعال‌سازی خیابان‌های تجاری، افزایش ماندگاری و تردد پیاده، رشد تراکنش کسب‌وکارها و ارزش املاک پیرامونی.
  • کاهش هزینه‌ها: آرام‌سازی ترافیک و نورپردازیِ هدفمند → کاهش تصادفات و خسارات؛ نظم بصری و نگهداشت استاندارد → کاهش هزینه‌های پاکیزه‌سازی و وندالیسم.
  • تقویت درآمدهای پایدار شهرداری: مسیرهای ارزش‌افزودهٔ زمین (LVC)، عوارض مبتنی‌بر منفعت، اسپانسری/نام‌گذاری، BID/همکاری کسبه، تبلیغات محیطیِ باکیفیت.
  • سرمایهٔ اجتماعی و پشتوانهٔ سیاسی: هنر شهری مشارکتی و هویت‌بخشی محله‌ای → افزایش حس تعلق و مشارکت عمومی در پروژه‌های بعدی و پشتیبانی از مدیریت شهری.
  • تاب‌آوری اقلیمی و رفاه: سبزسازی، سایه و مدیریت رواناب → کاهش گرمای شهری، ارتقای سلامت و کیفیت تجربهٔ فضاهای عمومی.
  • حکمرانی داده‌محور: تعریف KPI از روز اول، سنجش «پیش/پس»، و گزارش شفاف به شورا و شهروندان برای تداوم بودجه و جلب سرمایهٔ بخش خصوصی.
بازده اقتصادی
شاخص‌ها: رشد تراکنش کسب‌وکارهای پیرامونی، افزایش صدور پروانه/ارزش ملک، جذب اسپانسری و سرمایهٔ مشارکتی (BID/PPP).
ایمنی و سلامت
شاخص‌ها: کاهش نرخ تصادفات آسیب‌زا در کُریدورهای هدف، افزایش تردد پیاده/دوچرخه، بهبود شاخص احساس امنیت و رضایت استفاده از فضا.
سرمایهٔ اجتماعی و نگهداشت
شاخص‌ها: مشارکت شهروندان/کسبه در برنامه‌ها، کاهش وندالیسم و هزینهٔ پاکیزه‌سازی، تداوم نگهداشت بر اساس SLA.
چک‌لیست اقدام سریع ۹۰ روزه: ۱) انتخاب ۳ نقطهٔ نمایشی (Pilot) در بافت فعال؛ ۲) بستهٔ کم‌هزینهٔ برد سریع (نیمکت/سبزینگی سبک/نقاشی معبر/نورپردازی نقاط بی‌دفاع)؛ ۳) نصب داشبورد سنجش (تردد پیاده، حادثه، رضایت)؛ ۴) اعلام برنامهٔ مشارکت کسبه/شهروندان و فراخوان اسپانسر.

۲) تعریف و دامنهٔ زیباسازی شهری چارچوب مفهومی

«زیباسازی شهری» یک برنامهٔ مکان‌محور (Place-based) برای ارتقای کیفیت فضاهای عمومی است که با مداخلات فیزیکی سنجش‌پذیر، کارکرد (راحتی و ایمنی تردد)، هویت (خوانایی و برندِ مکان) و تجربهٔ شهروندی (سرزندگی و نشاط) را به‌طور هم‌زمان بهبود می‌دهد. این مفهوم با «تزئین سطحی» فرق دارد؛ تمرکز آن بر حل مسئله، پیوند با نیاز واقعی کاربران، و نتیجۀ اقتصادی–اجتماعی قابل گزارش است.

  • چه هست؟
    بسته‌ای از مداخلات هماهنگ (پیاده‌راه، آرام‌سازی ترافیک، مبلمان، نورپردازی، هنر شهری، سبزینگی، راه‌یابی و…) که در مقیاس خیابان/محله پیاده می‌شود و شاخص‌های کیفیت، ایمنی و اقتصاد محلی را بالا می‌برد.
  • چه نیست؟
    خرید المان‌های گران‌قیمتِ منفرد بدون مطالعات مکان، پروژه‌های بدون نگهداشت (O&M)، یا اقداماتی که فقط ظاهر را تغییر می‌دهند و هیچ سنجه‌ای برای اثر ارائه نمی‌کنند.
  • پیوند با Placemaking:
    زیباسازی، لایهٔ اجرایی و کالبدیِ پِلِیس‌مِیکینگ است: بهبود نشستن، قدم‌زدن، دیدن و تعامل؛ تقویت حس تعلق و روایت بومیِ مکان.
  • اصل سنجش‌پذیری:
    تعریف KPI از روز نخست (تردد پیاده، حادثه، رضایت‌سنجی، تراکنش کسب‌وکار، ارزش ملک) و گزارش «پیش/پس از مداخله» برای اقناع مدیریت مالی و شورا.
کیفیت فضا ایمنی و آرام‌سازی هویت و برند مکان سنجش و KPI Placemaking
حوزه‌های مداخله
پیاده‌مداری و پلازا، مبلمان و جزئیات، نورپردازی و هنر نور، هنر شهری و نشانه‌ها، منظر سبز/آبی، راه‌یابی و هویت بصری، ورودی‌های شهر، بهسازی نما، پروژه‌های تاکتیکی، کریدورها و راندابوت‌ها، امکانات حمل‌ونقل، رویدادهای فصلی، دستورالعمل‌ها و استانداردها، برنامه‌های تأمین مالی و فناوری مکان‌ـدیجیتال.
شاخص‌های کیفیت فضا
خوانایی و جهت‌یابی، نفوذپذیری و دسترسی، راحتی و سایه، تنوع فعالیت، ایمنی ادراک‌شده، سرزندگی و زمان‌مندی (روز/شب).
مرزبندی اجرایی
هر مداخله باید مالک نگهداشت، سطح خدمت (SLA)، هزینهٔ چرخهٔ عمر، و پیوند با اقتصاد محله داشته باشد؛ در غیر این صورت اولویت نمی‌گیرد.
چرا این چارچوب مهم است؟ چون از همان ابتدا «زیباسازی» را به یک برنامۀ سرمایه‌گذاری تبدیل می‌کند: هر ریال خرج‌شده در پروژه، با شاخص‌های روشن اقتصادی، ایمنی و اجتماعی رصد می‌شود و راه را برای تأمین مالی خلاق (LVC/PPP/اسپانسری) و تداوم بودجه باز می‌کند.

۳) اسطوره‌ها و واقعیت‌ها پاسخ مالی و مدیریتی

برای اصلاح نگاه بودجه‌ای، باید تصورات رایج را با واقعیت‌های سنجش‌پذیر جایگزین کنیم. هر «اسطوره» در ادامه با یک «واقعیت» اجرایی–اقتصادی پاسخ داده شده است تا تصمیم‌گیریِ مالی تسهیل شود.

  • اسطوره ۱ — «زیباسازی هزینهٔ تزئینی و غیرضروری است»
    واقعیت: زیباسازی یک پرتفوی سرمایه‌گذاری مکان‌محور است که هم‌زمان به رشد اقتصاد محلی، ایمنی معابر، سلامت و سرمایهٔ اجتماعی کمک می‌کند و با KPIهای روشن قابل گزارش‌دهی است.
  • اسطوره ۲ — «بازگشت اقتصادی ندارد»
    واقعیت: با ارتقای کیفیت پیاده‌مداری، نورپردازی و نظم بصری، تردد و ماندگاری افزایش می‌یابد؛ نتیجهٔ مستقیم آن رشد تراکنش کسب‌وکارها، تحریک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، افزایش ارزش املاک و تقویت پایه‌های درآمدی شهر (عوارض، پروانه‌ها، تبلیغات باکیفیت) است.
  • اسطوره ۳ — «نگهداشتش گران است و به‌صرفه نیست»
    واقعیت: با طراحیِ مبتنی بر چرخهٔ عمر دارایی، انتخاب متریال بادوام، پیمان‌های نگهداشت مبتنی بر SLA، استفاده از LED و آبیاری هوشمند، و مشارکت «فرزندخواندگی نقطه» (Adopt-a-Spot)، هزینه‌های جاری مهار و در مواردی کاهش خالص می‌یابد (وندالیسم کمتر، تصادفات و خسارات پایین‌تر).
  • اسطوره ۴ — «اثر کوتاه‌مدت دارد»
    واقعیت: برنامهٔ درست، ترکیبی از بردهای سریع برای نشان‌دادن نتیجه در ۹۰–۱۸۰ روز و پروژه‌های مرحله‌ایِ دائمی است. مداخلات تاکتیکی، ریسک پروژه‌های سرمایه‌ای را کاهش و پذیرش عمومی را افزایش می‌دهد.
  • اسطوره ۵ — «بودجهٔ خدمات ضروری را کم می‌کند»
    واقعیت: زیباسازی با ایمنی، سلامت و اقتصاد شهری هم‌افزا است: آرام‌سازی و نورپردازیِ هدفمند، هزینه‌های تصادفات و درمان را کاهش می‌دهد؛ سبزسازی، رفاه و تاب‌آوری را بالا می‌برد. علاوه بر بودجهٔ داخلی، می‌توان از LVC/PPP/BID/اسپانسری برای اهرم‌سازی منابع استفاده کرد.
  • اسطوره ۶ — «اندازه‌گیریِ اثر ممکن نیست»
    واقعیت: از روز اول، KPIها تعریف می‌شوند: تردد پیاده/دوچرخه، نرخ تصادفات آسیب‌زا، شاخص احساس امنیت، تراکم رویداد و مشارکت، شاخص فروش کسب‌وکار و تغییر ارزش ملک. روش پیش/پس و «محور کنترل» برای گزارش‌دهیِ شفاف به مدیریت مالی و شورا استفاده می‌شود.
  • اسطوره ۷ — «زیباسازی فقط مرکز شهر را منتفع می‌کند»
    واقعیت: با نقشهٔ عدالت فضایی (توزیع مداخلات بر اساس کمبود خدمات، تصادفات، ذی‌نفعان محلی و ظرفیت اقتصادی)، پروژه‌ها به‌طور متوازن در محلات اجرا می‌شوند و شکاف خدمات شهری کاهش می‌یابد.
اقتصاد محلی ایمنی و سلامت نگهداشت و چرخهٔ عمر عدالت فضایی سنجش و KPI
سیاست داخلی پیشنهادی برای شهرداری: هر پروژهٔ زیباسازی فقط وقتی به تصویب مالی برسد که چهار شرط را داشته باشد: ۱) مسئلهٔ روشن (ایمنی/اقتصاد/رفاه)، ۲) KPI و روش سنجش پیش/پس، ۳) مالک نگهداشت و سطح خدمت (SLA)، ۴) مدل تأمین مالی (بودجهٔ داخلی + اهرم‌سازی با LVC/PPP/BID/اسپانسری).

۴) منطق اقتصادی و مالی CBA / SROI

زیباسازی شهری یک سرمایه‌گذاری درآمدزا است، نه هزینهٔ تزئینی. بازده آن از سه موتور می‌آید: رشد اقتصاد محلی و ارزش دارایی‌ها، صرفه‌جویی/اجتناب از هزینه‌ها (ایمنی و نگهداشت)، و اهرم‌سازی منابع مالی با مدل‌های مشارکتی. این بخش چارچوب «تحلیل منفعت–هزینه (CBA)» و «بازگشت اجتماعی سرمایه (SROI)» را برای تصمیم‌گیری بودجه‌ای ارائه می‌کند.

  • درآمدهای مستقیم و غیرمستقیم: افزایش تردد و ماندگاری در کریدورهای تجاری ⇒ رشد تراکنش کسب‌وکارها و صدور مجوزها، ارتقای ارزش املاک اطراف ⇒ تقویت پایه‌های درآمدی شهر؛ بهبود کیفیت محیط ⇒ تبلیغات محیطیِ باکیفیت و جذب اسپانسر رویداد.
  • کاهش هزینه‌ها (Cost Avoidance): آرام‌سازی ترافیک و نورپردازی هدفمند ⇒ کاهش تصادفات و خسارات؛ نظم بصری و طراحی مقاوم در برابر وندالیسم ⇒ کاهش هزینهٔ پاکیزه‌سازی؛ انتخاب متریال بادوام و قراردادهای نگهداشت SLA ⇒ پایداری هزینهٔ جاری.
  • اهرم‌سازی مالی (Leverage): به‌کارگیری LVC (ارزش‌افزودهٔ زمین)، PPP (مشارکت عمومی–خصوصی)، BID (بهسازی کسب‌وکار محلی)، اسپانسری/نام‌گذاری، و Percent for Art برای تکمیل بودجهٔ داخلی.
  • پروفایل زمانی نقدینگی: ترکیب بردهای سریع ≤ ۳ ماه (مثلاً مبلمان، رنگ‌آمیزی معابر، نور نقاط بی‌دفاع) با پروژه‌های مرحله‌ای (۹–۱۲ ماه) و سرمایه‌ای (۱۲+ ماه) ⇒ نمایش زودهنگام نتیجه + بازده پایدار.
  • حکمرانی داده‌محور: تعریف خط مبنا (Baseline) و اهداف (Targets) برای هر کریدور: تردد پیاده، نرخ حادثه، رضایت‌سنجی، تراکنش کسب‌وکارها، ارزش ملک، و هزینهٔ O&M. گزارش «پیش/پس» برای شورا و مدیر مالی.
شاخص‌های «منفعت اقتصادی»
رشد تراکنش کسب‌وکارهای پیرامونی، افزایش ماندگاری و تردد پیاده، تغییر ارزش املاک هدف، افزایش درآمدهای اختصاصی (تبلیغات، رویداد، اجاره محل).
شاخص‌های «صرفه‌جویی هزینه»
کاهش نرخ و شدت تصادفات در کریدور هدف، کاهش هزینهٔ پاکیزه‌سازی و وندالیسم، کاهش خرابی تجهیزات و دفعات تعمیرات (SLA).
شاخص‌های «اهرم‌سازی مالی»
نسبت جذب منابع بیرونی به بودجهٔ داخلی (Leverage Ratio)، میزان مشارکت کسبه/BID، ارزش اسپانسری/نام‌گذاری، سهم LVC در پروژه‌های پیرامونی.
الگوی سادهٔ محاسبهٔ CBA برای هر کریدور:
Net Benefit = (Δ فروش و تراکنش کسب‌وکار + Δ ارزش ملکِ قابل اتکاء + صرفه‌جویی تصادفات/پاکیزه‌سازی + درآمد تبلیغات/اسپانسری) − (CapEx + OpEx)
ROI = Net Benefit ÷ (CapEx + OpEx)   |   Payback = CapEx ÷ جریان منفعت سالانه
نکته: «Δ» یعنی تغییر نسبت به خط مبنای قبل از مداخله (با محور کنترل یا گروه مقایسه).
LVC PPP BID SLA & O&M Payback Leverage Ratio
  • سبد اقدام مالی پیشنهادی شهرداری: ۱) تعیین ۳ کریدور اولویت‌دار، ۲) قرارداد نگهداشت مبتنی بر سطح خدمت (SLA)، ۳) بستهٔ درآمدی (تبلیغاتِ باکیفیت + رویداد + اجارهٔ موضع)، ۴) نقشهٔ ارزش‌افزودهٔ زمین (LVC) و بستهٔ پیشنهادی برای سرمایه‌گذاران (PPP/BID).
  • قالب داشبورد ماهانهٔ CFO: «هزینه/پیشرفت فیزیکی»، «KPIهای تردد/حادثه/رضایت»، «درآمدها و صرفه‌جویی»، «Leverage Ratio»، «ریسک‌ها و اقدامات اصلاحی».

۵) سلامت و رفاه عمومی

هدف این بخش روشن است: تبدیل زیباسازی به زیرساخت سلامت شهری. مداخلات سبز و آبی، سایه و نشستن، مسیرهای پیاده/دوچرخه و نورپردازی صحیح، با هم باعث افزایش فعالیت بدنی، کاهش استرس و بار گرمایی، و بهبود کیفیت تجربهٔ فضای عمومی می‌شوند؛ یعنی کاهش هزینه‌های درمانی و افزایش بهره‌وری و نشاط اجتماعی.

  • فعالیت بدنی روزمره (Active Travel): پیاده‌مداری، مسیر دوچرخه و نیمکت‌های استراحتِ میان‌راهی → افزایش تردد پیاده/دوچرخه، کاهش رفتار کم‌تحرک و ارتقای سلامت قلبی–عروقی.
  • کاهش استرس و بهداشت روان: تماس روزانه با سبزینگی (درخت، باغچهٔ بارانی، چمنفرش و آب‌نما) و نظم بصری، نشانه‌های استرس را پایین می‌آورد و احساس امنیت و آرامش را افزایش می‌دهد.
  • تاب‌آوری حرارتی و آسایش اقلیمی: سایبان، پرگولا، درختان سایه‌گستر، مه‌پاش و آبخوری‌های شهری → کاهش جزیرهٔ گرمایی محلی و افزایش ماندگاری شهروندان در ساعت‌های گرم.
  • کیفیت هوا و مدیریت رواناب: کریدورهای سبز و باغچه‌های بارانی ذرات معلقِ نزدیک معبر را می‌کاهند، رواناب را مدیریت می‌کنند و فضا را برای تنفس و حضور طولانی‌مدت مناسب‌تر می‌سازند.
  • همه‌شمولی و دسترس‌پذیری: مسیرهای بدون مانع، نشستن با ارتفاع و تکیه‌گاه مناسب، آبخوری در ارتفاع کودک/ناتوانی، زمین بازی فراگیر و روشنایی یکنواخت → استفادهٔ برابر همهٔ گروه‌های سنی/توانایی.
شاخص‌های سلامت–رفتاری
شمارش تردد پیاده/دوچرخه در کریدور هدف، میانگین زمان ماندگاری، نرخ استفاده از مبلمان و مسیرهای فعالیت (مسیر سلامت/فیتنس).
شاخص‌های آسایش اقلیمی
درصد پوشش سایه در میانه‌روز، تعداد درخت/۱۰۰ متر طول معبر، دمای سطحی کف در ظهر، تعداد آبخوری/مه‌پاشِ فعال در گرما.
شاخص‌های کیفیت محیط
فضای سبز قابل دسترس در ۵ دقیقه پیاده، نقاط نشستن به‌ازای هر ۵۰ متر، نقاط بی‌دفاع اصلاح‌شده، وضعیت نگهداشت (SLA).
فعالیت بدنی سبزینگی و آب سایه و آسایش دسترس‌پذیری کیفیت هوا
  • مداخلات پُربازده و کم‌هزینه (برد سریع ≤ ۳ ماه): نیمکت و سکوهای نشستن، فلاورباکس و درختچهٔ سبک، رنگ‌آمیزی کف برای مسیر سلامت، آبخوری/Refill، مه‌پاش نقطه‌ای، سایه‌بان موقت در ایستگاه‌ها و نقاط انتظار.
  • مداخلات مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): درختکاری سایه‌گستر، باغچهٔ بارانی و بایوسفیلتر، مسیر دوچرخهٔ محلی، زمین بازی فراگیر، پرگولا و آلاچیق.
  • الزامات طراحی برای سلامت: پیوستگی پیاده‌رو، رمپ و اختلاف‌سطح استاندارد، کفپوش ضدلغزش، روشنایی یکنواخت بدون خیرگی، استراحتگاه سایه‌دار هر ۱۵۰–۲۰۰ متر.
پروتکل سنجش ۹۰ روزه: ۱) خط مبنا (Baseline) برای تردد پیاده/دوچرخه، دمای سطحی و رضایت‌سنجی؛ ۲) اجرای بردهای سریع (سایه، نشستن، آب و سبز)؛ ۳) پایش هفتگی تردد و نقاط استفاده؛ ۴) گزارش «پیش/پس» به مدیر مالی و شورا + برنامهٔ نگهداشت (SLA).

۶) ایمنی، پیشگیری از جرم و احساس امنیت

زیباسازی شهری زمانی به بیشترین ارزش می‌رسد که به کاهش ریسک سوانح و بزه و افزایش احساس امنیت منجر شود. چارچوب این بخش بر مبنای اصول CPTED (پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیط)، آرام‌سازی ترافیک، و نورپردازی کارکردی/هنریِ هدفمند تنظیم شده تا «ایمنی عینی» و «ایمنی ادراک‌شده» را با هم ارتقا دهد.

  • نورپردازی یکنواخت و بی‌نقطه‌کور: استانداردسازی روشنایی پیاده‌رو، تقاطع‌ها و زیرگذرها (CRI/یکنواختی/بدون خیرگی)، نور تأکیدیِ ورودی‌ها و ایستگاه‌ها، و اصلاح نقاط بی‌دفاع شبانه.
  • دیدپذیری و نظارت طبیعی: هرس درختان/بوته‌ها در زوایای دید، شفاف‌سازی جدارهٔ همکف، حذف موانع بصری، چیدمان مبلمان به‌گونه‌ای که نظارت متقابل افزایش یابد.
  • قلمرو و مرزبندی (Territoriality): نشانه‌های هویتی، فرش خیابان، بنر محله، و فرزندخواندگی نقطه توسط کسبه/شهروندان برای مراقبت جمعی و کاهش وندالیسم.
  • کنترل دسترسی و آرام‌سازی ترافیک: گُرده‌گیری پیاده‌رو، کرِب‌اکستنشن، میانه‌راه پناه، گذر آرام، رمپ استاندارد، و سرعت‌کاه‌های طرح‌دار برای کاهش سرعت و خطر برخورد.
  • فعالسازی شبانهٔ نقاط تاریک: لایت‌آرت کم‌مصرف، بازارچه/رویداد عصرگاهی، و برنامهٔ «شهرِ شب» در محورهای منتخب برای افزایش حضور مثبت و کاهش «فضاهای بی‌صاحب».
  • مسیرهای امن مدرسه و بانوان: پیاده‌راه‌های ایمنِ مسیر مدرسه (School Safe Routes)، نقاط انتظار روشن و قابل رؤیت، و نصب راه‌یابی واضح در مسیرهای پرتردد بانوان/کودکان/سالمندان.
شاخص‌های ایمنی ترافیک
کاهش نرخ و شدت تصادفات در تقاطع‌های هدف، میانگین سرعت عبوری، تعداد نقاط عبور ایمن اجراشده، زمان عبور عابر (تا رسیدن به میانه‌راه/پناه).
شاخص‌های جرم و بی‌نظمی
کاهش رخدادهای بزه در شب (در محور هدف)، تعداد نقاط بی‌دفاع اصلاح‌شده، کاهش گزارش‌های وندالیسم و مزاحمت، زمان رسیدگی به خرابی روشنایی (≤ ۴۸ ساعت).
ایمنی ادراک‌شده و استفادهٔ شبانه
رشد تردد پیاده بعد از غروب، امتیاز احساس امنیت در نظرسنجی محلی، افزایش ماندگاری و فعالیت قانونی (کسب‌وکار/رویداد) در ساعات عصر و شب.
CPTED نورپردازی یکنواخت آرام‌سازی ترافیک مسیر امن مدرسه ایمنی ادراک‌شده
  • بردهای سریع (≤ ۹۰ روز): تعویض/افزایش چراغ‌های کم‌نور، نورپردازی نقاط بی‌دفاع زیرگذر/پل، نصب نشانه‌های راه‌یابی شبانه، خط‌کشی گذر آرام و کرِب‌اکستنشن موقت، هرس اضطراری برای بازشدن خط دید، پاک‌سازی گرافیتی مزاحم.
  • مداخلات مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): نوسازی تقاطع‌ها با میانه‌راه پناه، ارتقای روشنایی یکنواختِ کریدور، بازطراحی زیرگذر با هنر نور و جدارهٔ روشن، نصب دوربین بازدارنده در نقاط پرریسک همراه با حریم خصوصی و تابلو اطلاع‌رسانی.
  • الزامات طراحی و نگهداشت: دستورالعمل روشنایی بدون خیرگی، استاندارد رنگ/مصالحِ خوانا در شب، قرارداد نگهداشت مبتنی‌بر SLA (بازدید شبانه، پاسخگویی خرابی، پاکیزه‌سازی)، و تعیین «مالک نگهداشت» برای هر نقطه (شهرداری/سازمان روشنایی/بخش خصوصی).
پروتکل «ممیزی شب» (Night Audit): ۱) نقشهٔ نقاط بی‌دفاع (تاریکی، دید محدود، جدارهٔ بسته) + بازدید میدانی؛ ۲) عکس‌برداری قبل/بعد و ثبت لوکس‌متر؛ ۳) اجرای بردهای سریع و اطلاع‌رسانی محلی؛ ۴) پایش هفتگی تردد/رخداد و نظرسنجی کوتاه؛ ۵) گزارش «پیش/پس» به مدیر مالی و شورا.

۷) سرمایهٔ اجتماعی، هویت و همبستگی مدنی

مأموریت این بخش، پیوند دادن کالبد شهر با روح جمعی شهروندان است؛ یعنی تبدیل زیباسازی به موتورِ مشارکت، اعتماد و همیاری. هر مداخلهٔ کالبدی وقتی «دوام اجتماعی» پیدا می‌کند که مردم خود را مالک آن بدانند، روایت مشترک بسازند و در نگهداشت، برنامه‌ریزی و رویدادها حضور فعال داشته باشند.

  • هنر شهری مشارکتی (Co-Create Public Art): دیوارنگاره/مجسمه‌های تعاملی با مشارکت ساکنان، مدارس و کسبه ⇒ افزایش حس مالکیت و کاهش وندالیسم؛ شاخص‌ها: ساعات داوطلبی، تنوع مشارکت‌کنندگان، رضایت محلی.
  • روایت مکان و هویت محلی (Place Storytelling): مسیرهای قدم‌گردی با QR، نشانه‌های بومی، تقویم روایت محله ⇒ تقویت برند مکان، افزایش ماندگاری و گردش محلی.
  • فرزندخواندگی نقطه و هم‌نگهداشت (Adopt-a-Spot): توافق‌نامه با کسبه/NGO/دانشگاه برای نگهداشت باغچه، نیمکت، گذر ⇒ کاهش هزینه جاری و ارتقای کیفیت مداوم.
  • درصدی برای هنر و ریزحمایت‌ها: اختصاص سهم کوچک از پروژه‌های عمرانی به هنر شهری + گرنت‌های خرد برای جوانان/زنان ⇒ کشف استعداد و پویایی فرهنگی.
  • بازارچه‌ها و برنامه‌های فصلی: جشنواره نور/گل، بازارچه محلی، رویداد عصرگاهی ⇒ فعال‌سازی شبانه، تقویت اقتصاد خرد و هم‌نشینی اجتماعی.
  • عدالت مشارکتی: حضور گروه‌های کمترنمایان (زنان، سالمندان، نوجوانان، افراد دارای معلولیت) در طراحی و بهره‌برداری ⇒ افزایش احساس تعلق و امنیت.
  • شفافیت و ارتباطات: تابلو/داشبورد پروژه در محل، اعلام KPI و روند پیشرفت ⇒ اعتمادسازی و همراهی شورای شهر و شهروندان.
مشارکت و تعلق
تعداد رویداد/ماه، نفر-ساعت داوطلبی، میزان مشارکت کسبه/مدارس، امتیاز «حس تعلق» در نظرسنجی.
هویت و سرزندگی
شمار روایت‌های QR/بازدید، ماندگاری متوسط در فضا، تنوع فرهنگیِ برنامه‌ها، بازدید شبانهٔ ایمن.
هم‌نگهداشت و هزینه
تعداد نقاط «فرزندخوانده»، دفعات پاک‌سازی/نگهداشت به‌موقع (SLA)، کاهش گزارش وندالیسم و هزینهٔ پاکیزه‌سازی.
مشارکت هنر شهری روایت مکان فرزندخواندگی نقطه Percent for Art رویداد فصلی عدالت مشارکتی
  • برنامهٔ عملیاتی ۹۰ روزه (بردهای سریع): شکل‌دهی «کارگروه اجتماعی محور پایلوت»، دیوارنگارهٔ مشارکتی کوچک، ثبت‌نام فرزندخواندگی باغچه/نیمکت، نصب QR روایت محله، برگزاری یک بازارچهٔ عصرگاهی.
  • مرحله‌ای ۳–۱۲ ماه: فراخوان هنرمندان محلی، ایجاد «باشگاه هم‌نگهداشت»، تقویم رویداد چهار فصل، تولید بستهٔ هویت بصری محله (پرچم/بنر/نقوش کف).
  • الزامات حکمرانی: منشور مشارکت (کوتاه، شفاف و فراگیر)، دستورالعمل انتخاب اثر هنری، مالک نگهداشت برای هر نقطه، بیمه و مسئولیت مدنی رویدادها، گزارش‌ دوره‌ای KPI به شورا.
  • تأمین مالی مشارکتی: گرنت‌های خرد محله‌ای، اسپانسری کسبه/برندهای محلی، صندوق رویداد کوچک، هم‌سرمایه‌گذاری BID/NGO در نورپردازی و مبلمان هویتی.
الگوی پایلوت «محور هویت‌ساز»: ۱) نقشهٔ ذی‌نفعان (کسبه، مدارس، هنرمندان، هیئت‌امناء محله)؛ ۲) کارگاه طراحی مشترک و انتخاب تم هویت؛ ۳) اجرای یک اثر مشارکتی + نصب نشانه‌های راه‌یابی/QR؛ ۴) رویداد افتتاحیه عصرگاهی؛ ۵) قرارداد فرزندخواندگی و برنامهٔ نگهداشت؛ ۶) سنجش «پیش/پس»: مشارکت، ماندگاری، رضایت، وندالیسم.

۸) محیط‌زیست و تاب‌آوری اقلیمی

زیباسازیِ درست یعنی تبدیل خیابان و میدان به زیرساخت سبز و آبی که هم‌زمان با کاهش جزیرهٔ گرمایی، مدیریت رواناب، بهبود کیفیت هوا و کاهش مصرف منابع، شهر را در برابر موج‌های گرما و بارش‌های شدید تاب‌آور می‌کند.

  • کاهش جزیرهٔ گرمایی: درختکاری سایه‌گستر، سایبان/پرگولا، مصالح با آلبدوی بالا (رنگ خنک کف/نما)، نیمکت‌های زیر سایه و مه‌پاش‌های کم‌مصرف برای افزایش آسایش حرارتی.
  • مدیریت رواناب (Nature-Based): باغچهٔ بارانی، بایوسواِل/بایوفیلتر، نوار سبز کنار جدول، حوضچهٔ تأخیری و کف‌پوش‌های نفوذپذیر برای کاهش آب‌گرفتگی و تغذیهٔ سفره.
  • آبیاری و آب شهری: آبیاری هوشمندِ قطره‌ای با سنسور رطوبت، استفاده از آب باران/خاکستری، کنتورگذاری و پایش مصرف به‌ازای هر قطعهٔ سبز.
  • گونه‌های بومی و تنوع زیستی: انتخاب گونه‌های کم‌آب‌بر و بومی، ایجاد زیست‌بوم گرده‌افشان‌ها (گل‌های چهارفصل، آشیانهٔ پرندگان/حشرات مفید).
  • کیفیت هوا و صدا: کمربند سبز کنار معابر پرتردد، دیوارهای سبز/خزندهٔ کم‌نگهداشت، و فیلترهای زیستی برای ریزگردهای حاشیهٔ راه.
  • تاب‌آوری عملیاتی: نقاط خنک (Cooling Points) با سایه/آبخوری و اطلاع‌رسانی گرما؛ روشنایی LED کم‌مصرف (در صورت امکان خورشیدی) برای تداوم خدمات در بحران.
شاخص‌های گرمایی
درصد پوشش سایه در ظهر، کاهش دمای سطحی (LST) در کریدور هدف، بهبود شاخص آسایش حرارتی (UTCI) در نقاط نمونه.
شاخص‌های آب و رواناب
حجم رواناب مهارشده در بارش معیار، متراژ سطح نفوذپذیرِ افزوده، دفعات/زمان آب‌گرفتگی در تقاطع‌های هدف.
شاخص‌های نگهداشت و منابع
مصرف آب فضای سبز/ماه (لیتر)، سهم آب غیرشُرب، سلامت درختان (% بقا در سال ۱–۳)، پایبندی به SLA هرس/مالچ/پاکسازی فیلترها.
جزیرهٔ گرمایی مدیریت رواناب زیرساخت سبز و آبی آبیاری هوشمند گونهٔ بومی آلبدوی بالا کف نفوذپذیر
  • بردهای سریع (≤ ۹۰ روز): سایه‌بان موقت در نقاط انتظار، رنگ خنک برای بخشی از پیاده‌رو/ایستگاه، فلاورباکس‌های نفوذپذیر، مه‌پاش کم‌مصرف، آبخوری/Refill در کریدورهای گرم.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): اجرای باغچهٔ بارانی و بایوسواِل در سه نقطهٔ بحرانی، تبدیل قطعاتی از کف به نفوذپذیر، درختکاری سایه‌گستر، پایلوت بام/دیوار سبز، بازآفرینی حاشیهٔ نهر/رودراه.
  • الزامات طراحی و نگهداشت: دیتیل لایه‌بندی و سرریز ایمن برای باغچهٔ بارانی، خاک و فیلتر استاندارد، فهرست گونه‌های پیشنهادی، نقشهٔ آبیاری قطره‌ای و برنامهٔ O&M (هرس، مالچ، تعویض گونه‌های خشک).
پروتکل «ممیزی اقلیمی کریدور» (۴ گام): ۱) خط مبنا: درصد سایه، LST، نقاط آب‌گرفتگی، مصرف آب؛ ۲) طراحی سبد سبز/آبیِ متناسب با اقلیم؛ ۳) اجرا + کنتورگذاری و سنسور رطوبت؛ ۴) گزارش «پیش/پس» برای شورا: گرما، آب، مصرف، نگهداشت.

۹) سبد جامع پروژه‌ها (Taxonomy) ۲۰ رسته

برای هر رسته: نمونه‌ها، اثر اقتصادی/ایمنی/سلامت، پیچیدگی، نگهداشت و زمان‌بندی را تکمیل کنید.

۹.۱ فضای عمومی پیاده‌مدار (Public Realm & Walkability)
تعریف و اهداف:
  • ارتقای کیفیت تجربهٔ عابر و ماندگاری مردم در فضاهای عمومی (پیاده‌راه، پلازا، میدانگاه) با تکیه بر ایمنی، سایه، نشستن و هویت.
  • اتصال «کالبد شهر» به «روح جمعی» از طریق طراحی پیاده‌مدار و فضاهای اشتراکی که اقتصاد محلی و مشارکت اجتماعی را تقویت می‌کنند.
اصول کلیدی:
  • پیوستگی و دسترس‌پذیری کامل (رمپ، Tactile، عرض مفید معبر، حذف موانع).
  • کف‌سازی ضدلغزش با شیب ۱–۲٪ به سمت زهکش؛ روشنایی یکنواخت شب بدون خیرگی.
  • سایه/نشستن کافی در فواصل ۵۰–۷۵م؛ راه‌یابی و گرافیک محیطی هماهنگ با برند شهر.
برچسب‌های مدیریتی:
سلامت شهری ↑↑ اقتصاد محلی ↑ ایمنی ↑ پیچیدگی: متوسط O&M: متوسط
KPIهای رسته:
  • ↑ ماندگاری/تردد پیاده و رضایت کاربران · ↓ رخدادهای ایمنی.
  • ↑ تراکنش کسب‌وکارهای پیرامون و کاهش مغازه‌های خالی.
  • انطباق با SLA نگهداشت (زمان واکنش/ترمیم) و کیفیت کفسازی/روشنایی.
۱.۱ پیاده‌راه‌ها، پلازاها، میدانگاه‌ها
دامنه:
  • پیاده‌راه کامل/نیمه‌کامل، پلازا/میدانگاه محلی با زیرساخت رویداد خرد و حضورپذیری بالا.
فنی/جزئیات:
  • کف ضدلغزش، شیب ۱–۲٪، زهکش خطی، دسترسی برق رویدادی (IP/ارت) با درپوش قفل‌دار.
  • روشنایی ~۱۰–۲۰ لوکس شب، سایه‌بان/درختکاری، نیمکت ارگونومیک و آبخوری/Refill.
ایمنی/دسترس‌پذیری:
  • Tactile در آستانه‌ها/تقاطع، مسیر ویلچر پیوسته، مدیریت تعارض دوچرخه–پیاده در هسته‌های پرتراکم.
O&M / SLA:
  • نظافت روزانه و بازرسی هفتگی اتصالات/نور؛ ترمیم خرابی حیاتی ≤ ۴۸ ساعت.
تحویل‌پذیری: پلان پلازا/پیاده‌راه، دیتیل کف/زهکش/برق، کتابچهٔ مبلمان و برنامهٔ نگهداشت.
۱.۲ سنگفرش‌های الگو‌دار و اینلِی موزاییک/کاشی
دامنه/هویت:
  • الگوهای بومی/معاصر در سنگفرش؛ اینلِی موزاییک/کاشی در نقاط شاخص (گره‌ها، آستانه‌ها).
فنی:
  • زِدّلغزش مناسب، بندکشی مقاوم در برابر یخ‌زدگی/روغن، درز انبساط؛ نمونه‌تست سایش/لغزش.
  • جزئیات محافظ برای لبهٔ اینلِی و امکان تعویض موضعی.
O&M / SLA:
  • پاک‌سازی ملایم (pH خنثی)؛ بازبینی فصلی بندکشی؛ تعمیر اینلِی ≤ ۷۲ ساعت.
ریسک‌ها:
  • لغزندگی/برق‌زدگی → انتخاب بافت/کنتراست صحیح؛ پرهیز از لعاب براق در مسیر اصلی.
تحویل‌پذیری: شیت الگو/پالت رنگ، دیتیل نصب/محافظ، برنامهٔ نگهداشت و دفترچهٔ تمیزکاری.
۱.۳ راه‌باریکه‌های رنگی/هنری، گذر کودک، معابر اشتراکی
دامنه:
  • نوارهای رنگی هدایت‌گر، گرافیک کف هنری، «گذر کودک» (Slow Street) و خیابان‌های اشتراکی (Shared Space).
فنی/ایمنی:
  • رنگ ترافیکی/اپوکسی با اصطکاک کافی و افزودنی بازتابنده؛ نشانه‌گذاری سرعت پایین؛ حائل نرم/بولارد.
  • TMP و مسیر اضطراری باز؛ دسترس‌پذیری ویلچر/کالسکه؛ مدیریت آب‌گرفتگی.
O&M / SLA:
  • بازبینی فصلی رنگ/بازتاب؛ ترمیم موضعی ≤ ۷۲ ساعت؛ پاک‌سازی دوره‌ای.
ریسک‌ها:
  • حواس‌پرتی راننده → الگوهای ساده و خوانا؛ پرهیز از خیرگی/چشمک در شب.
تحویل‌پذیری: نقشهٔ الگو/نوارها، TMP، جدول مواد/اجرا و برنامهٔ پایش.
۱.۴ آرام‌سازی ترافیک: کِرب‌اکستنشن، چیکن، میانه‌راه، روان‌سازی مقطع
دامنه:
  • توسعهٔ کِرب در گوشه‌ها (Curb Extension)، چیکن/جزیرهٔ میان‌راه، پناهگاه پیاده، تنظیم مقطع برای سرعت هدف.
فنی/ایمنی:
  • حفظ میدان دید؛ ارتفاع/جنس حائل کم‌خطر؛ رمپ/TACTILE در گذر عرضی؛ زهکش مناسب پس از کِرب‌اکستنشن.
  • نشانگر لبه/بازتاب شب؛ نور آستانهٔ گذر؛ محدودیت شعاع گردش خودروهای سنگین بررسی شود.
O&M / SLA:
  • بازبینی فصلی حائل/تابلو/بازتاب؛ زمان رفع خرابی حیاتی ≤ ۴۸ ساعت.
ریسک‌ها:
  • جمع‌شدن آب پس از اصلاح کِرب → بازطراحی آبرو/شیب‌بندی و نظافت منظم دهانه‌ها.
تحویل‌پذیری: پلان اصلاح مقطع/تقاطع، دیتیل کِرب/حائل/TACTILE، نقشهٔ نور/علائم.
۱.۵ پارکلت‌ها و فضاهای نشستن محلی
دامنه:
  • تبدیل چند جای پارک به پارکلت ماژولار با نیمکت/فلاورباکس/سایه‌بان سبک و حائل ایمن.
فنی/ایمنی:
  • سکوی هم‌تراز با پیاده‌رو، رمپ دسترس‌پذیر، حائل سنگین/بازتاب‌دهنده در لبهٔ سواره؛ کف ضدلغزش.
  • فاصلهٔ ایمن از تقاطع/هیدرانت؛ عدم سد دید؛ مسیر اضطراری باز.
O&M / SLA و مالی:
  • بازرسی روزانهٔ اتصالات/نظافت؛ جمع‌آوری در شرایط بد آب‌وهوا؛ زمان جمع‌آوری کل ≤ ۱۲ ساعت.
  • حامی‌گیری نیمکت/گلدان، مشارکت BID/کسبه و قرارداد O&M سبک.
ریسک‌ها:
  • برخورد خودرو → حائل سنگین، رفلکتور شبانه، بیمهٔ مسئولیت رویداد.
تحویل‌پذیری: دیتیل سکو/حائل/رمپ، لیست تجهیزات ماژولار و چک‌لیست جمع‌آوری.
ایمنی و سلامت
↓ رخداد · کف ضدلغزش · گذرهای خوانا
تجربه و اقتصاد
↑ ماندگاری · ↑ فروش محلی · پلازا/پارکلت فعال
نگهداشت
زهکش درست · SLA روشن · مصالح بادوام

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): حذف موانع، لکه‌گیری کف، روشنایی نقاط تاریک، نوارهای رنگی هدایت‌گر، چند پارکلت سبک.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): پلازای محلی با زیرساخت رویداد خرد، اینلِی شاخص در گره‌ها، چیکن/میانه‌راه در تقاطع‌های بحرانی.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): پیاده‌راه کامل در محور منتخب، میدانگاه شاخص، اصلاح کامل مقطع برای سرعت هدف.

چرا «فضای عمومی پیاده‌مدار» سرمایه‌گذاری است نه هزینه؟

این رسته ستون فقرات زیباسازیِ کارکردی شهر است: پیاده‌راه‌ها، پلازاها، میدانگاه‌ها و پارکلت‌ها همان نقاطی‌اند که «کالبد شهر» به «روح جمعی» متصل می‌شود. هر ریالی که اینجا هزینه شود، با افزایش ماندگاری شهروندان، تقویت اقتصاد محلی، کاهش سوانح و بهبود سلامت اجتماعی بازمی‌گردد و اعتماد به مدیریت شهری را بالا می‌برد.

ارزش مدیریتی و مالی
  • افزایش درآمد محلی: پیاده‌پذیری بالاتر → ماندگاری بیشتر → فروش بیشتر در پیرامون محورهای هدف.
  • کاهش هزینه‌های اجتماعی: آرام‌سازی ترافیک و ایمن‌سازی تقاطع‌ها → کاهش سوانح و هزینه‌های تبعی.
  • بهبود نگهداشت: کف‌سازی استاندارد و زهکش درست → کاهش ترک/آب‌گرفتگی و تعمیرات تکراری.
  • عدالت دسترسی: مسیرهای پیوسته برای سالمندان، کودکان و افراد کم‌توان → رضایت عمومی بالا.
  • افزایش سرمایهٔ اجتماعی: حضور و تعامل در میدانگاه‌ها/پارکلت‌ها → مشارکت و همبستگی بیشتر.
دامنهٔ پروژه‌ها (از سریع تا سرمایه‌ای)
  1. بردهای سریع (≤ ۳ ماه): لکه‌گیری کف، حذف موانع، خط‌کشی گذرهای ایمن، نیمکت/سطل استاندارد، روشنایی نقاط تاریک.
  2. مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): پلازای محلی، اتصال حلقه‌های پیاده، اصلاح رمپ‌ها و شیب‌راهه‌ها، نوارهای رنگی هدایت‌گر.
  3. سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): پیاده‌راه کامل در محور منتخب، میدانگاه شاخص، کفسازی بادوام و زیرساخت رویداد.
اصول طراحی و ایمنی (خلاصهٔ اجرایی)
  • پیوستگی: مسیر پیاده/ویلچر بدون شکست، رمپ با شیب ملایم، کنترل درزها و اختلاف تراز.
  • کفِ ایمن: بافت ضدلغزش، شیب ۱–۲٪، آب‌رو خطی در گلوگاه‌ها، پرهیز از مصالح براق لغزنده.
  • سایه و نشستن: سایه‌بان/درخت + نیمکت ارگونومیک هر ۵۰–۷۵ متر.
  • روشنایی: نور یکنواخت شب بدون خیرگی؛ تقویت آستانهٔ تقاطع‌ها.
  • راه‌یابی: نشانگرهای ساده/هماهنگ با برند شهر، نقشهٔ محلی و QR.
  • دسترس‌پذیری: کدگذاری لمسی (Tactile)، عرض معبر کافی، فضای چرخش ویلچر.
KPI و سنجش موفقیت
  • ماندگاری/تردد پیاده (شمارش، پیمایش میدانی)، ایمنی (کاهش رخداد)، رضایت کاربران/کسبه.
  • نگهداشت (زمان واکنش خرابی، هزینهٔ نگهداشت/متر)، شاخص اقتصادی (تراکنش، جذب واحدهای خالی).
تأمین مالی و حکمرانی

بستهٔ پروژه را با گرنت‌های نما برای پلاک‌های تجاری، حامی‌گیری مبلمان و در محورهای کلیدی با PPP/ESCO (روشنایی) تکمیل کنید. BID محلی در نظافت روزمره و رویدادهای کوچک مشارکت کند؛ مالکیت O&M و SLA از پیش مشخص باشد.

چک‌لیست تحویل
  • پلان معبر/تقاطع، دیتیل کفسازی/زهکش، تیپ مبلمان و نور، نقشهٔ راه‌یابی.
  • پکیج ایمنی/دسترس‌پذیری (Tactile، رمپ، روشنایی تقاطع) و برنامهٔ نگهداشت/KPI.
یادداشت مدیریتی: اجرای «حلقهٔ پیاده» کوتاه همراه با سایه/نیمکت و روشنایی خوانا، بهترین پایلوت برای اثبات اثر اقتصادی–اجتماعی است؛ پس از سنجش، به فاز سرمایه‌ای گسترش دهید.
۹.۲ مبلمان شهری و جزئیات (Street Furniture & Details)
تعریف و اهداف:
  • طراحی/استانداردسازی «کیت مبلمان شهری» برای افزایش راحتی، نظم بصری و ماندگاری شهروندان.
  • دوام، ایمنی، دسترس‌پذیری و نگهداشت ساده با هویت بصری واحد در سراسر شهر.
اصول کلیدی:
  • مواد بادوام (فلز پودری، چوب ترمو/کامپوزیت، بتن اکسپوز)، قطعات یدکی استاندارد، پوشش ضدگرافیتی.
  • ارگونومی و دسترس‌پذیری: ارتفاع نشیمن، جای ویلچر/کالسکه، لبه‌های گرد، بدون تله‌انگشت.
  • ثبات بصری: پالت رنگ/فونت/آیکون مشترک، جانمایی خارج از مسیر آزاد پیاده.
برچسب‌های مدیریتی:
کیفیت تجربه ↑↑ نظم بصری ↑ دوام/ایمنی پیچیدگی: کم–متوسط O&M: استاندارد
KPIهای رسته:
  • درصد استقرار کیت استاندارد در محورها و کاهش تنوع نامتعارف.
  • کاهش رخدادهای ایمنی/خرابی و زمان واکنش تعمیر.
  • رضایت کاربران/کسبه و بهبود امتیاز «نظم بصری» در ممیزی خیابانی.
۲.۱ نیمکت، صندلی، سکوهای نشستن
دامنه/ارگونومی:
  • نیمکت دوطرفه/پشتی‌دار/بی‌پشتی، صندلی تک، سکوی نشستن مدولار.
  • ارتفاع نشیمن ۴۲–۴۶cm، عمق ۴۰–۴۵cm، یک جای ویلچر هم‌سطح در هر مجموعه.
مواد/ایمنی:
  • فلز پودری + چوب ترمو/کامپوزیت؛ لبه‌های گرد؛ پیچ امنیتی؛ پوشش ضدگرافیتی.
  • عدم ایجاد ظرفیت «سُر خوردن»؛ فاصله از لبهٔ سواره؛ تثبیت ضدسرقت.
جانمایی/دسترس‌پذیری:
  • فاصلهٔ ماژول‌ها ۵۰–۷۵م؛ سایه طبیعی/مصنوعی؛ دید به محور.
  • کنار هر نیمکت فضای آزاد برای ویلچر/کالسکه، بدون انسداد مسیر آزاد (≥ ۱۸۰cm).
O&M / SLA:
  • نظافت روزانه، بازرسی ماهانهٔ اتصالات؛ تعمیر حیاتی ≤ ۴۸–۷۲ ساعت.
تحویل‌پذیری:
  • تیپ‌دیتیل اجزا، جدول قطعات یدکی، چک‌لیست نصب/نگهداشت.
۲.۲ سطل پسماند/تفکیک و زیرسیگاری‌های شهری
دامنه/فنی:
  • سطل عمومی، سطل تفکیک (خشک/تر/شیشه/کاغذ)، زیرسیگاری ایستاده/دیوارکوب.
  • دهانهٔ مناسب، در/قفل امن، مخزن داخلی جداشونده، پوشش ضدبو/آب.
ایمنی/بهداشت:
  • ضدحریق/دیرسوز؛ لبه‌های گرد؛ تهویه؛ زهکش کف.
  • زیرسیگاری با خاموش‌کن داخلی؛ فاصله ایمن از مبلمان چوبی/سبزینگی خشک.
جانمایی/هویت:
  • نزدیک کافه/ایستگاه/ورودی پارک؛ خارج از مسیر آزاد پیاده؛ برچسب آیکون واضح.
O&M / SLA:
  • تخلیه روزانه در محورها پرتردد؛ شست‌وشو هفتگی؛ تعمیر/تعویض ≤ ۷۲ ساعت.
تحویل‌پذیری:
  • کتابچهٔ تفکیک/رنگ‌بندی، نقشهٔ جانمایی، برنامهٔ جمع‌آوری.
۲.۳ گلدان، فلاورباکس، توری درخت و گِریت درخت
دامنه/فنی:
  • فلاورباکس سنگین با زهکش/نوار نفوذپذیر؛ گلدان‌های مقاوم؛ گِریت/توری حفاظت پای درخت.
  • مواد بادوام، لبهٔ گرد، بست ضدسرقت، دسترسی سرویس.
ایمنی/دسترسی:
  • عدم انسداد مسیر، ارتفاع مناسب؛ گریت با سوراخی که تلهٔ پاشنه ایجاد نکند.
  • فاصله از لبهٔ سواره؛ بازتاب شب در محورها تاریک.
آبیاری/نگهداشت:
  • آبیاری قطره‌ای/مخزن؛ گونه‌های کم‌آب‌بر؛ برنامهٔ هرس/تعویض فصلی.
O&M / SLA:
  • بازدید هفتگی آبیاری/زهکش؛ اصلاح نشست خاک/گریت؛ رفع خرابی ≤ ۷۲ ساعت.
تحویل‌پذیری:
  • لیست گونه‌ها، دیتیل زهکش/مهار، برنامهٔ آبیاری/هرس.
۲.۴ آبخوری/Water Refill و شیرآب شهری
دامنه/بهداشت:
  • آبخوری چندارتفاعه (بزرگسال/کودک/حیوان)، ایستگاه Refill بطری، شیرآب شهری در پارک/پلازا.
  • بدنهٔ ضدزنگ، نازل با ضدپاشش، خروجی حیوان پایین، قطع اضطراری.
ایمنی/فنی:
  • اتصال به آب سالم/فیلتر؛ زهکش به شبکهٔ خصوصی؛ گرمایش ضدیخ در اقلیم سرد؛ کف ضدلغزش پیرامون.
O&M / SLA:
  • شست‌وشو/گندزدایی برنامه‌ای؛ تست کیفیت آب؛ تعمیر نشت/شیر ≤ ۴۸ ساعت.
تحویل‌پذیری:
  • نقشهٔ لوله/فاضلاب، دیتیل نصب، پروتکل بهداشت/تست.
۲.۵ استند دوچرخه (فرم‌های مجسمه‌وار)
دامنه/فنی:
  • استندهای U/دلتا/مجسمه‌وار با امکان قفل‌کردن فریم/چرخ؛ مهار ضدسرقت به کف/دیوار.
  • فاصله محور تا محور ۹۰–۱۲۰cm؛ فضای مانور بدون سد عابر.
ایمنی/هویت:
  • لبهٔ گرد/بدون تله؛ بازتاب شب؛ فرم هماهنگ با برند شهری.
جانمایی/شبکه:
  • نزدیک ورودی‌ها/حمل‌ونقل عمومی/کسبه؛ سایه/روشنایی کافی؛ مسیر بی‌تعارض با پیاده.
O&M / SLA:
  • بازرسی اتصالات/پوشش؛ رنگ/پوشش مجدد در صورت سایش؛ تعمیر ≤ ۷۲ ساعت.
تحویل‌پذیری:
  • شاپ‌درائینگ، نقشهٔ جانمایی شبکه، جدول ظرفیت.
۲.۶ قفسهٔ کتابچهٔ محلی (Micro Library/Little Free Library)
دامنه/طراحی:
  • قفسهٔ کوچک ضدآب/ضدUV با درِ قفل‌دار شفاف، سکوی ایستادن کوتاه، ارتفاع دسترسی مناسب کودک/ویلچر.
اجرا/حکمرانی:
  • برنامهٔ «بگذار–ببر»، تیم داوطلب محلی/کتابخانهٔ شهر برای سامان‌دهی ماهانه؛ کد اخلاق استفاده.
ایمنی/نگهداشت:
  • شیشهٔ لمینیت/پلی‌کربنات؛ قفل/یراق امن؛ نصب دور از لبهٔ سواره؛ روشنایی شب.
O&M / SLA:
  • پاک‌سازی هفتگی، ضدعفونی فصلی، تعمیر یراق ≤ ۷۲ ساعت.
تحویل‌پذیری:
  • تیپ‌دیتیل بدنه/یراق، راهنمای مشارکت محلی، برنامهٔ O&M.
کیفیت تجربه
نیمکت/نشستن کافی · آبخوری/Refill · سطل تفکیک
نظم بصری
پالت واحد · جانمایی استاندارد · کاهش عناصر نامتعارف
دوام و نگهداشت
قطعات یدکی · ضدگرافیتی · SLA روشن

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): نصب سطل‌های تفکیک و زیرسیگاری، افزودن نیمکت/صندلی در نقاط کم‌نشستن، جانمایی ۱–۲ قفسهٔ کتابچهٔ محلی.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): استقرار شبکهٔ استند دوچرخه و فلاورباکس، یکپارچه‌سازی گریت/توری درخت، آبخوری‌های چندارتفاعه.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): کیت کامل مبلمان با پالت واحد در محورها/پارک‌های منتخب و قرارداد O&M مبتنی بر SLA.

چرا «مبلمان شهری و جزئیات» سرمایه‌گذاری است نه هزینه؟

مبلمان شهری اولین نقطهٔ تماس شهروند با مدیریت شهری است؛ کیفیت نشستن، تمیزی سطل‌ها، آب‌خوریِ در دسترس و استند دوچرخه تعیین می‌کند شهر چقدر «انسان‌دوست» به نظر برسد. کیت استاندارد، با دوام بالا و O&M روشن، مستقیماً به رضایت عمومی، ماندگاری، فروش محلی و کاهش هزینه‌های چرخهٔ عمر منجر می‌شود.

ارزش مدیریتی و مالی
  • بازگشت اجتماعی–اقتصادی: ↑ ماندگاری/خرید اطراف، ↑ استفاده از فضا، ↑ تصویر برند شهر.
  • کاهش هزینهٔ چرخه عمر: قطعات یدکی مشترک، پوشش ضدگرافیتی، تعمیر سریع.
  • بهداشت و اعتماد: سطل/زیرسیگاری و آب‌خوریِ تمیز → حس نظم/امنیت و کاهش شکایات.
اصول طراحی اجرایی
  • ارگونومی واقعی (ارتفاع/عمق نشیمن، تکیه‌گاه، جای ویلچر) و لبه‌های امن.
  • مواد بادوام و سازگار با اقلیم؛ رنگ/آیکون مشترک؛ جانمایی خارج از مسیر آزاد.
  • زنجیرهٔ نگهداشت: نظافت روزانه، بازبینی ماهانه، تعمیر ≤ ۴۸–۷۲ ساعت.
KPI و سنجش
  • پوشش کیت استاندارد، زمان واکنش خرابی، رضایت کاربران، کاهش عناصر نامتعارف.
یادداشت مدیریتی: از یک محور نمونه شروع کنید؛ کیت کامل مبلمان + پالت واحد + قرارداد O&M. نتایج «قبل/بعد» را بسنجید و سپس به سایر محورها تعمیم دهید.
۹.۳ نورپردازی شهری (Urban Lighting & Light Art)
تعریف و اهداف:
  • ترکیب روشنایی کارکردی با نورپردازی هویتی/هنری برای ایمنی شبانه، خوانایی فضا و تقویت برند شهر.
  • بهبود تجربهٔ عابر و اقتصاد شب با نور یکنواخت، بدون خیرگی و سازگار با محیط‌زیست (Dark-Sky Friendly).
اصول کلیدی:
  • یکنواختی و حداقل خیرگی؛ CCT ~ ۲۷۰۰–۴۰۰۰K متناسب کاربری؛ Flicker پایین و درایور پایدار.
  • ULOR≈۰ با شیلد/کات‌آف کامل؛ مصرف بهینه با دیمر/زمان‌بندی و سنسور حضور.
  • استانداردهای بدنه: IP/IK مناسب فضای باز، پوشش ضدخوردگی، اتصالات ایمن و ارتینگ.
برچسب‌های مدیریتی:
ایمنی شب ↑↑ اقتصاد شب ↑ هویت نوری پیچیدگی: متوسط–زیاد O&M: برق/دارایی
KPIهای رسته:
  • ↑ یکنواختی و سطح روشنایی هدف در معابر/پلازا · ↓ رخدادهای ایمنی شبانه.
  • Uptime سامانه‌های نوری (هدف ≥ ۹۹٪) و MTTR پایین (≤ ۴۸–۷۲ ساعت).
  • ↓ شکایات خیرگی/نور مزاحم · ↑ بازدید/ماندگاری شبانه و فروش اطراف.
۳.۱ روشنایی کارکردی معابر و فضاهای جمعی
دامنه/فنی:
  • معابر پیاده، مسیرهای دوچرخه، پلازا/پارک و فضاهای جمعی با نور یکنواخت و بدون خیرگی.
  • سطح راهنما: حدود ۱۰–۲۰ لوکس برای پیاده‌راه/پلازا (متناسب با استاندارد محلی) و یکنواختی مطلوب.
  • CCT ~ ۳۰۰۰K برای فضاهای انسانی؛ شیلد/کات‌آف کامل؛ سنسور حضور در محلات کم‌تردد.
ایمنی/دسترسی:
  • تأکید بر گذرهای عرضی، رمپ‌ها، تقاطع‌ها و نقاط تاریک؛ کنتراست کف خوانا.
  • کابل‌کشی ایمن، تابلو/فیوز استاندارد، ارتینگ و حفاظت اضافه‌جریان.
O&M / SLA:
  • بازرسی ماهانهٔ چراغ‌ها/پایه‌ها؛ تمیزکاری شیشه/دیفیوزر؛ تعویض درایور/LED ≤ ۷۲ ساعت.
  • زمان‌بندی/دیمر فصلی؛ ثبت خرابی با QR/کُددارایی و داشبورد.
تحویل‌پذیری:
  • نقشهٔ نور/مدار، جدول پایه/توان/اپتیک، شاپ‌درائینگ نصب و برنامهٔ نگهداشت.
۳.۲ نورپردازی نما، پل، زیرگذر و فضاهای تاریک
دامنه/فنی:
  • نور تأکیدی نرم برای نماهای شاخص/پل‌ها؛ حذف نقاط تاریکِ زیرگذر/زیرپل؛ خطوط نور در لبه‌ها.
  • شیدینگ دقیق برای جلوگیری از نور مزاحم به پنجره‌ها؛ انتخاب اپتیک‌های Linear/Grazing.
ایمنی/پایداری:
  • IP مناسب رطوبت؛ مسیر کابل مخفی؛ تخلیهٔ حرارت و تهویهٔ بدنه.
  • برق ایمن با قطع اضطراری و دسترسی سرویس پنهان؛ ضدگرافیتی برای تجهیزات در دسترس.
حکمرانی/محیط‌زیست:
  • هماهنگی با میراث/مجوز نما؛ احترام به حیات‌وحش (به‌ویژه نزدیکی آب/پارک).
O&M / SLA:
  • بازبینی فصلی اتصالات/شیشه؛ تعمیر حیاتی ≤ ۴۸ ساعت؛ زمان‌بندی خاموشی نیمه‌شب.
تحویل‌پذیری:
  • مفهوم نوری، نقشهٔ فید/کنترل، دیتیل نصب و جدول زمان‌بندی.
۳.۳ لایت‌آرت، فستیوال‌های نور، پرده‌های نور و فِستون
دامنه/تجربه:
  • اثرهای نورهنر، رشته‌نورهای فستونی، پرده‌های نور و رویدادهای نور فصلی با هویت شهر.
  • نور Low-Glare، رنگ‌های کنترل‌شده، زمان‌بندی رویدادی؛ سازه/نقطه آویز مهندسی‌شده.
ایمنی/عملیات:
  • TMP و مسیر اضطراری در اجرا؛ کابل‌کِشی ایمن با رمپ عبور؛ تابلو برق موقت با حفاظت نشتی جریان.
  • مواد دیرسوز/ضدآب؛ تست بارِ نقاط آویز؛ بیمهٔ مسئولیت رویداد.
حکمرانی/هویت:
  • کیت هویت بصری رویداد (فونت/رنگ/آیکون)؛ راه‌یابی و QR؛ ارزیابی «قبل/بعد» و گزارش KPI.
O&M / SLA:
  • بازرسی روزانه طول رویداد؛ رفع خرابی ≤ ۲۴–۴۸ ساعت؛ برنامهٔ برچیدن امن و انبارش.
تحویل‌پذیری:
  • پلان جانمایی/استراکچر، جدول برق/کنترل، دفترچهٔ ایمنی و زمان‌بندی نصب/برچیدن.
۳.۴ پروژکشن‌مپینگ بناها و رویدادهای نوری فصلی
دامنه/فنی:
  • نقشه‌افکنی روی نما/ساختمان برای روایت فرهنگی/گردشگری؛ محتوای سبک و چندزبانه.
  • پروژکتور با روشنایی کافی و لنز مناسب، Rigging ایمن، اتاقک/کیوسک قفل‌دار و تهویه.
ایمنی/محیط‌زیست:
  • حفظ مسیر عابر/حریم ترافیک؛ عدم تابش به پنجره‌های مسکونی؛ محدودیت ساعات اجرا.
عملیات/حکمرانی:
  • مجوز مالک نما/میراث؛ حقوق محتوا/IP؛ بیمه و نیروی حراست.
O&M / SLA:
  • پایش دما/گردوغبار؛ تعویض لامپ/فیلتر طبق برنامه؛ رفع خرابی حیاتی ≤ ۴۸ ساعت.
تحویل‌پذیری:
  • Storyboard/تولید محتوا، نقشهٔ پروژکشن/کالیبراسیون، TMP رویداد و گزارش سنجش.
ایمنی و خوانایی
نور یکنواخت · گذرهای برجسته · ↓ خیرگی
اقتصاد شب
↑ حضور شبانه · ↑ فروش محلی · رویدادپذیری
پایداری
دیمر/زمان‌بندی · ULOR≈۰ · نگهداشت برنامه‌ای

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): حذف نقاط تاریک بحرانی، تنظیم زاویه/شیلد چراغ‌های موجود، فستون ملایم در پلازای نمونه.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): بهسازی نور معابر کلیدی، نور نرم نمای شاخص/زیرگذر، یک رویداد نور فصلی کوچک.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): شبکهٔ کنترل‌پذیر (دیمر/سنسور)، برنامهٔ سالانهٔ Light Art، پروژکشن‌مپینگ فصلی در هستهٔ تاریخی.

چرا «نورپردازی شهری» سرمایه‌گذاری است نه هزینه؟

کیفیت نور شب، ادراک امنیت، خوانایی فضا و «اقتصاد شب» را تعیین می‌کند. نور مناسبِ انسان و محیط‌زیست، با یکنواختی کافی و بدون خیرگی، هم سوانح را کاهش می‌دهد و هم ماندگاری/مصرف را در محورهای تجاری بالا می‌برد. از سوی دیگر، نورِ هویت‌بخش (نما/پل/لایت‌آرت) روایت شهر را زنده می‌کند و به برند شهری ارزش می‌افزاید.

ارزش مدیریتی و مالی
  • کاهش هزینه‌های اجتماعی: ↓ رخدادهای شبانه، ↑ امنیت ادراکی، ↓ شکایات نور مزاحم با شیلد/زاویه صحیح.
  • بازگشت اقتصادی: ↑ حضور و ماندگاری شبانه → ↑ فروش محلی؛ رویدادهای نور = جذب گردش.
  • بهره‌وری انرژی: دیمر/زمان‌بندی و سنسور حضور → کاهش مصرف و هزینهٔ عملیاتی.
اصول طراحی اجرایی
  • انتخاب CCT متعادل (۳۰۰۰K برای فضاهای انسانی، ۳۵۰۰–۴۰۰۰K برای کارکردی) و کنترل خیرگی.
  • ULOR≈۰ با شیلد/کات‌آف؛ پرهیز از نوردهی به پنجره‌ها/آسمان؛ احترام به حیات‌وحش.
  • درایور پایدار با Flicker پایین؛ IP/IK مناسب؛ مسیر کابل ایمن و دسترسی سرویس پنهان.
KPI و سنجش
  • سطح/یکنواختی روشنایی، شکایات نور مزاحم، رخدادهای ایمنی شبانه.
  • Uptime و MTTR سامانه، مصرف انرژی (kWh) قبل/بعد، حضور و فروش شبانه.
یادداشت مدیریتی: یک «پایلوت نور» در پلازای نمونه با دیمر و شیلد مناسب اجرا کنید؛ نتایج قبل/بعد را مستند کنید و سپس به محورهای تجاری و زیرگذرهای تاریک گسترش دهید. قرارداد O&M با SLA روشن، شرط تصویب مالی باشد.
۹.۴ هنر شهری و نشانه‌ها (Public Art & Landmarks)
تعریف و اهداف:
  • به‌کارگیری هنر شهری و نشانه‌های هویتی برای تقویت برند مکان، افزایش ماندگاری، جذب گردشگر شهری و کاهش وندالیسم.
  • پیوند روایت بومی/معاصر با کالبد؛ ارتقای خوانایی و جهت‌یابی با نشانه‌های شاخص شهری.
راهبرد اجرا:
  • ترکیب «بردهای سریع» (نقاشی جعبه‌های تاسیسات، مینی‌مورال) با پروژه‌های شاخص مرحله‌ای (مجسمه/دروازه ورودی).
  • فراخوان دو مرحله‌ای (EOI → RFP) + هیئت داوری + رأی‌گیری محدود محله‌ای؛ قرارداد O&M و حقوق اثر.
برچسب‌های مدیریتی:
هویت مکان ↑↑ سرزندگی/گردش ↑ مشارکت اجتماعی ↑ پیچیدگی: متوسط O&M: کم–متوسط
KPIهای رسته:
  • افزایش ماندگاری و تردد پیاده در شعاع اثر/مسیر.
  • تعداد عکس/منشن شبکه‌های اجتماعی و بازدید رویدادی.
  • کاهش گزارش‌های وندالیسم در پیرامون آثار.
  • رضایت‌سنجی و حس تعلق محلی؛ رشد فروش کسب‌وکار نزدیک.
۴.۱ مجسمه‌ها و المان‌های هویتی (نمادهای بومی/معاصر)
دامنه:
  • المان ورودی شهر/محله، نشانهٔ میدان/پل، مجسمهٔ موضوعی با الهام از هویت بومی یا تفسیر معاصر.
فنی/ایمنی:
  • محاسبات سازه‌ای فونداسیون، شعاع ایمن پیرامون، لبه‌های گرد، عدم صعودپذیری خطرناک.
  • متریال: فولاد ضدزنگ، برنز، بتن GFRC/UHPC، سنگ مقاوم؛ پوشش ضدUV/ضدگرافیتی.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • حساسیت فرهنگی → مشاوره با ذی‌نفعان، ماکت ۱:۱۰، بازبینی محتوا.
  • وندالیسم/سرقت → اتصالات امنیتی، دوربین بازدارنده، نورپردازی یکنواخت.
تأمین مالی:
Percent for ArtPPPاسپانسری/نام‌گذاری
تحویل‌پذیری: نقشهٔ سازه/اتصالات، دفترچهٔ نگهداشت، بیمه و مسئولیت مدنی، شناسه‌گذاری دارایی (QR).
۴.۲ دیوارنگاره/مُرال، موزاییک‌کاری، ویتِرای، نقش‌برگ دیواری
دامنه:
  • مورال‌های دائمی/مشارکتی، موزاییک/سرامیک جداره، شیشه‌رنگی (Vitray) در سازه‌های شهری، برگ‌نقش‌های دیواری.
فنی/کیفی:
  • آماده‌سازی زیرکار (پرایمر، درزگیری، زهکشی جداره)، رنگ و چسب مقاوم UV و رطوبت، پوشش ضدگرافیتی.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • پوسته‌شدن/رطوبت → دیتیل زهکشی و پرایمر صحیح؛ بازدید فصلی.
  • تعارض با مالکیت جداره → MOU/اجازه‌نامهٔ رسمی + تعهد نگهداشت.
تأمین مالی:
گرنت محلیBID/کسبهCrowd
تحویل‌پذیری: نقشهٔ محدوده، پالت رنگ، حقوق اثر، برنامهٔ ترمیم سالانه، تابلو معرفی/QR.
۴.۳ اینستالیشن‌های تعاملی/حرکتی (Kinetic/Interactive Art)
دامنه:
  • اثر تعاملی صوت/نور/حرکت، سازهٔ کینتیک با باد/تعامل، اینستالیشن موقت رویدادی.
فنی/ایمنی:
  • برق ایمن (IP مناسب، ارتینگ)، سناریوهای کنترلی، تست لرزش/باد، سطوح تماس بدون گیرکردن/بریدگی.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • خرابی مکانیسم → قطعات استاندارد، دسترسی تعمیر، SLA پاسخ ≤۴۸ساعت.
  • آزار صوتی/نوری → پروتکل ساعات سکونتی، دیمر/زمان‌بندی.
تأمین مالی:
اسپانسری رویدادPPP
تحویل‌پذیری: دستورالعمل ایمنی، دفترچهٔ بهره‌برداری، بیمهٔ مسئولیت، برنامهٔ خاموشی اضطراری.
۴.۴ طراحی دریچه‌ها/جعبه‌های برق و گاز (Utility Box Art)
دامنه:
  • نقاشی/روکش گرافیکی جعبه‌های برق/گاز/مخابرات، هماهنگ با هویت محله و دید شهری.
فنی/کیفی:
  • روکش ضدUV/ضدگرافیتی، دریچهٔ تهویه آزاد، عدم پوشاندن برچسب‌های ایمنی و شماره تجهیزات.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • ممانعت شرکت خدماتی → چارچوب تفاهم‌نامه و چک‌لیست ایمنی/بازرسی مشترک.
  • آسیب‌دیدگی سریع → روکش با قابلیت تعویض، کیت تعمیر موضعی.
تأمین مالی:
BID/کسبهاسپانسری نقطه
تحویل‌پذیری: نقشهٔ جانمایی، فایل گرافیکی با رزولوشن استاندارد، مجوز شرکت خدماتی، تابلو QR معرفی پروژه.
۴.۵ من‌هول‌های نقش‌دار و پست‌های راهنمای هنری
دامنه:
  • دریچه‌های نقش‌دار سفارشی (چدن/کامپوزیت) با نقش بومی + پست‌های راهنمای هنری و نشانگر مسیر.
فنی/کیفی:
  • ضدلغزش بودن سطح، همترازی با کف، تحمل بار استاندارد، پوشش ضدزنگ.
  • پست‌ها با ارتفاع/کنتراست خوانا، مصالح مقاوم و امکان تعویض مدولار پنل‌ها.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • سرقت/خرید ضایعات → قفل ضدسرقت، برچسب ردیابی، همکاری با پلیس/واحد جمع‌آوری ضایعات.
  • لغزش در باران → بافت ضدلغزش و تست میدانی.
تأمین مالی:
Percent for ArtBIDساخت داخل
تحویل‌پذیری: دیتیل نصب، دفترچهٔ نگهداشت، شناسه‌گذاری (QR) و نقشهٔ مسیرهای نشانه‌گذاری‌شده.
هویت و برند مکان
↑ بازشناسی بصری · ↑ روایت بومی/معاصر · ↑ گردش شهری
مشارکت و تعلق
↑ داوطلبی/رویداد · ↑ رضایت محلی · ↓ وندالیسم
نظم بصری و راه‌یابی
↓ سردرگمی مسیر · ↑ خوانایی مبادی · بروزرسانی منظم محتوا

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): نقاشی جعبه‌های خدمات، مینی‌مورال/مشارکتی، بنر/پرچم هویتی، نصب چند پست راهنمای هنری، تابلو QR روایت.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): دیوارنگارهٔ دائمی با پوشش ضدگرافیتی، من‌هول‌های نقش‌دار در محور نمونه، مجسمهٔ مقیاس متوسط.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): المان ورودی/دروازه محله یا میدان شاخص، مسیر نشانه‌های هنری پیوسته با نقشه و اپلیکیشن/QR.
سیاست داخلی پیشنهادی: هر اثر فقط با داشتن ۱) موافقت‌نامهٔ مالکانه/حقوقی، ۲) دفترچهٔ O&M و SLA، ۳) بودجهٔ نگهداشت، ۴) نقشهٔ سنجش اثر (KPI)، تصویب مالی بگیرد.
۹.۵ منظر سبز و آبی (Green & Blue Infrastructure)
تعریف و اهداف:
  • شبکه‌ای از عناصر سبز/آبی برای کاهش گرمای شهری، مدیریت رواناب، بهبود کیفیت هوا و افزایش رفاه.
  • پیوند فضاهای عمومی به زیرساخت طبیعت‌ـ‌مبنا؛ از ریزمقیاس معبر تا بام و دیوار سبز.
اصول طراحی کلیدی:
  • هدف سایهٔ ظهر تابستان: ≥۴۰٪ در محورهای پیاده؛ کف‌های نفوذپذیر در نقاط بحرانی.
  • آبیاری هوشمند (قطره‌ای + سنسور رطوبت) و استفادهٔ حداکثری از آب باران/خاکستری.
  • گونه‌های بومی/کم‌آب‌بر، تنوع برای تاب‌آوری زیستی، برنامهٔ نگهداشت با SLA روشن.
  • لایه‌بندی علمی در باغچهٔ بارانی/بایوسفیلتر و تعریف سرریز و تخلیهٔ ایمن.
برچسب‌های مدیریتی:
جزیرهٔ گرما ↓ رواناب ↓ کیفیت هوا ↑ پیچیدگی: متوسط O&M: متوسط
KPIهای رسته:
  • پوشش سایه و کاهش LST (دمای سطحی) در نقاط نمونه.
  • حجم رواناب مهارشده، متراژ سطح نفوذپذیر افزوده.
  • مصرف آب فضای سبز/ماه و سهم آب غیرشُرب.
  • درصد سلامت درختان و بقا در سال ۱–۳؛ پایبندی به SLA هرس/نگهداشت.
۵.۱ درختکاری خیابانی، سایه‌اندازها، کمربند سبز محلی
دامنه:
  • درخت خیابانی، ردیف‌های سایه‌دار و کمربند سبز محلی در حاشیهٔ معابر و لبهٔ محلات.
فنی/جزئیات:
  • حجم خاک هدف: درخت بزرگ ≥۱۲–۲۰ م³، درخت متوسط ≥۸–۱۲ م³ (ترجیح با بستر پیوسته).
  • حوضچه/چالهٔ کاشت: حداقل ۱٫۵×۱٫۵ م یا سطح نفوذپذیر ≥۶–۹ م²؛ گریت/حفاظ ریشه و موانع ریشه کنار تاسیسات.
  • فاصله کاشت: حدود ۶–۱۰ م بسته به گونه/خیابان؛ هرس فرمی، آبیاری قطره‌ای، مالچ.
  • سایه‌اندازها/پرگولا: سازهٔ سبک با پوشش مقاوم UV، ارتفاع خالص عبور ≥۲٫۴ م.
O&M / SLA:
  • آبیاری هدف‌مند (دو فصل اول حساس)، واکسیناسیون/آفت‌زدایی دوره‌ای، هرس ایمن هر ۶–۱۲ ماه.
  • بقا/سلامت سالانه: هدف ≥ ۹۰٪ در سال ۱–۳؛ جایگزینی سریع نهال‌های تلف‌شده.
ریسک‌ها:
  • خشکی/گرما → سنسور رطوبت + مالچ؛ انتخاب گونهٔ مقاوم.
  • آسیب به تاسیسات → مانع ریشه، نقشهٔ تاسیسات پیش از کاشت.
تحویل‌پذیری: لیست گونه‌ها، نقشهٔ کاشت/آبیاری، جدول هرس، شناسه‌گذاری (QR) هر درخت.
۵.۲ باغچهٔ بارانی (Rain Garden)، بایوسفیلتر، نهرچه شهری
دامنه:
  • جذب و پالایش رواناب معابر و فضاهای سخت با بستر نفوذپذیر و مسیرهای آب کم‌عمق.
فنی/جزئیات:
  • ابعاد معمول: سطح مؤثر معادل ۵–۸٪ حوضهٔ آبگیر؛ عمق حوضچه ۱۵–۳۰cm.
  • لایه‌ها: مالچ آلی، خاک ترکیبی (ماسه/کمپست)، فیلتر شنی، اختیاری: Underdrain سوراخ‌دار.
  • ورودی آرام‌ساز، سرریز ایمن (دهانه/ویِر) و خروجی به شبکه در بارش‌های شدید.
  • شیب کانال/نهرچه: حدود ۱–۳٪؛ حفاظت کناره با گیاه/سنگ‌چینی سبک.
O&M / SLA:
  • پاک‌سازی رسوب/زباله پس از بارش‌های سنگین؛ تعویض موضعی مالچ هر فصل.
  • کنترل رویش ناخواسته و سلامت گیاه؛ آزمون نفوذپذیری سالانه.
ریسک‌ها:
  • گرفتگی ورودی/سرریز → گِریت/توری محافظ و برنامهٔ پاک‌سازی.
  • اشباع طولانی → انتخاب خاک با نفوذپذیری کافی و مسیر تخلیهٔ کمکی.
تحویل‌پذیری: دیتیل لایه‌بندی، محاسبات حوضه، پروفایل سرریز، لیست گونه‌های مقاوم به رطوبت.
۵.۳ چمن‌فرش‌های طرح‌دار، کاشت فصلی، باغچه‌های عمودی
دامنه:
  • طراحی الگوهای کف سبز کم‌مصرف، کاشت‌های فصلیِ نقطه‌ای و دیوارهای سبز ماژولار.
فنی/جزئیات:
  • گزینش گراندکاور کم‌آب‌بر به‌جای چمن متداول؛ شیب ۱–۲٪ برای زهکشی؛ خاک سبک.
  • کاشت فصلی: بستر کم‌حجم، تراکم استاندارد، برنامهٔ تعویض فصلی با کمپوست‌پاشی.
  • باغچهٔ عمودی: ماژول با آبیاری قطره‌ای/چرخشی، جمع‌آوری زه‌آب، بادبُر و دسترسی تعمیر.
O&M / SLA:
  • آبیاری زمان‌بندی‌شده، تغذیهٔ دوره‌ای، هرس و کنترل آفات سبک.
  • بازدید ماهانهٔ دیوار سبز: نشت‌یابی، تنظیم دبی و تعویض گیاه خشک.
ریسک‌ها:
  • مصرف آب بالا → جایگزینی با گراندکاور و سیستم هوشمند.
  • ریزش دیوار سبز → اتصال سازه‌ای و کنترل وزن اشباع.
تحویل‌پذیری: الگوی کاشت، جزئیات آبیاری/جمع‌آوری زه‌آب، برنامهٔ فصلی تعویض.
۵.۴ بامِ سبز، دیوار سبز، گلخانه‌های شهری کوچک
دامنه:
  • بام‌های سبز سبک (Extensive) و سنگین (Intensive)، دیوار سبز نما/داخلی، گلخانه‌های کوچک آموزشی/محلی.
فنی/سازه‌ای:
  • بار مردهٔ بام سبز: سبک ~۱۰۰–۱۵۰ kg/m² (اشباع)، سنگین ۳۰۰+ kg/m²؛ نیاز به تأیید سازه.
  • لایه‌ها: عایق رطوبتی، Root Barrier، لایهٔ زهکش، فیلتر، بستر کاشت، سیستم آبیاری.
  • لبه‌سازی، مسیر ایمن نگهداشت، آب‌روها و سرریز اضطراری.
O&M / SLA:
  • بازدید فصلی آب‌بندی/زهکش؛ تغذیه/هرس؛ کنترل وزن اشباع و گیاهان مهاجم.
ریسک‌ها:
  • نشت/آب‌بندی → آزمون حوضچه‌ای قبل از اجرا؛ دیتیل نفوذها.
  • وزن اضافی → محاسبات سازه + محدودیت گونه/عمق بستر.
تحویل‌پذیری: دیتیل لایه‌ها، محاسبات سازه، مسیرهای ایمن نگهداشت، دفترچهٔ O&M.
۵.۵ آب‌نما، آب‌راه، مه‌پاش و اِسپری‌های خنک‌کن
دامنه:
  • آب‌نماهای کم‌مصرفِ مدار بسته، آب‌راهه‌های کم‌عمق، مه‌پاش/اسپری خنک‌کن در معابر و ایستگاه‌ها.
فنی/کیفی:
  • چرخهٔ بسته با فیلتراسیون/UV؛ استفادهٔ حداکثری از آب غیرشُرب/باران؛ ضدلغزش بودن کف پیرامون.
  • مه‌پاش: نازل ریزدانه، کنترل باد/زمان‌بندی، مکان‌یابی در نقاط انتظارِ سایه‌دار.
  • آب‌راه: شیب ملایم، حاشیهٔ امن، توری/گِریت محافظ در ورودی/خروجی.
O&M / SLA:
  • تنظیف فیلتر و تست کیفیت آب؛ سرویس پمپ/الکتریک؛ زمان واکنش خرابی ≤ ۴۸ ساعت.
ریسک‌ها:
  • لغزش/خیس‌شدن بیش از حد → بافت ضدلغزش، تنظیم دبی، جانمایی دور از مسیر اصلی.
  • تبخیر بالا → سایه/زمان‌بندی، استفاده از آب غیرشُرب.
تحویل‌پذیری: نقشهٔ هیدرولیک، جدول مصرف/منبع آب، دیتیل ضدلغزش، برنامهٔ بهره‌برداری تابستان/زمستان.
گرما و آسایش
↑ سایه و رطوبت مفید · ↓ LST · ↑ زمان ماندگاری
آب و رواناب
↑ نفوذ/ذخیره · ↓ آب‌گرفتگی · ↑ سهم آب غیرشُرب
زیست‌پذیری
↑ کیفیت هوا · ↑ تنوع زیستی · ↑ رضایت شهروندی

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): سایه‌بان‌های سبک، فلاورباکس نفوذپذیر، مه‌پاش نقطه‌ای، مالچ‌پاشی، آبیاری هوشمند پایلوت، پاک‌سازی آبروها.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): باغچه‌های بارانی و بایوسفیلتر در سه نقطهٔ بحرانی، درختکاری سایه‌گستر، دیوار/باغچهٔ عمودی، آب‌راههٔ کم‌عمق.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): پارک خطی یا کمربند سبز محلی، بام سبز گسترده، آب‌نمای مدار بستهٔ شاخص، شبکهٔ آبیاری سنسوردار شهری.
سیاست داخلی پیشنهادی: تصویب مالی تنها در صورت وجود ۱) خط مبنای گرما/رواناب، ۲) KPIهای سایه/نفوذ/مصرف آب، ۳) مالک نگهداشت و SLA، ۴) مدل تأمین آب غیرشُرب و برنامهٔ O&M.
۹.۶ راه‌یابی و هویت بصری (Wayfinding & City Branding)
تعریف و اهداف:
  • طراحی یکپارچهٔ نظام نشانه‌گذاری و هویت بصری شهری برای افزایش خوانایی مسیرها، کاهش سردرگمی، تقویت برندِ مکان و تجربهٔ بازدید.
  • پشتیبانی از پیاده‌مداری، دوچرخه‌سواری و گردش شهری با اطلاعات واضح، سلسله‌مراتب‌دار و سازگار با زبان/فرهنگ محلی.
اصول کلیدی:
  • سلسله‌مراتب تابلو: سطح ۱ (ناحیه/ورودی)، سطح ۲ (جهت‌نما)، سطح ۳ (نقشه/اطلاعات)، سطح ۴ (نشانگر مسیر/QR).
  • خوانایی: کنتراست بالا، حروف‌چینی استاندارد، حداقل ارتفاع حروف برای فواصل هدف، و رعایت راست‌به‌چپ.
  • یکپارچگی برند: خانوادهٔ فونت/رنگ/آیکون واحد، الگوی بنر/پرچم، و کاربرد نظام‌مند لوگوتایپ شهری.
  • دسترسی‌پذیری: ارتفاع نصب مناسب، لمس‌پذیری موضعی/بریل در نقاط کلیدی، مکان‌یابی در خارج از مسیر آزاد پیاده.
برچسب‌های مدیریتی:
خوانایی شهر ↑↑ گردشگری ↑ برند شهری ↑ پیچیدگی: متوسط O&M: کم–متوسط
KPIهای رسته:
  • کاهش زمان/تعداد پرسش مسیر در نقاط هدف (ممیزی میدانی).
  • افزایش استفاده از مسیرهای پیاده/دوچرخه و ماندگاری بازدیدکنندگان.
  • نمرهٔ خوانایی/رضایت در نظرسنجی، و کاهش تابلوهای پراکنده/ناسازگار.
  • تعامل با QR (اسکن/بازدید) در مسیرهای فرهنگی.
۶.۱ نظام نشانه‌گذاری مسیر (پیاده/دوچرخه/گردشگری)
دامنه:
  • جهت‌نماهای مسیر پیاده و دوچرخه، نشانگرهای کیلومتر/دقیقه، و تابلو مقصدهای گردشگری/خدمات شهری.
استاندارد طراحی:
  • ارتفاع نصب: جهت‌نما ~۱۸۰–۲۲۰cm تا لبهٔ پایین پنل؛ نشانگر مسیر ~۱۲۰–۱۴۰cm.
  • ارتفاع حروف (حداقل): پیاده ۲٫۵–۴cm برای خوانایی تا ~۲۰–۳۰م؛ دوچرخه ۵–۷cm تا ~۴۰–۶۰م.
  • جهت‌نمایی چندزبانه (فارسی/انگلیسی) با ترتیب بومی و پیکانه‌های روشن.
  • جانمایی خارج از مسیر آزاد پیاده (≥ ۱۸۰cm) و خارج از مخروط دید گذر عابر.
مواد و کیفیت:
  • آلومینیوم/فولاد گالوانیزه با رنگ پودری؛ روکش بازتابندهٔ ردهٔ مهندسی برای شب؛ پیچ‌های امنیتی.
  • پایه‌ها با صفحه‌پلیت/رول‌بولت و کاور محافظ؛ گوشه‌های گرد و لبهٔ بدون بُرش.
O&M / SLA:
  • پاک‌سازی ماهانه، بازبینی اتصالات فصلی، تعویض پنل آسیب‌دیده ≤ ۷۲ساعت.
ریسک‌ها:
  • ازدحام بصری → نقشهٔ تراکم و حذف تابلوهای زائد، ادغام پیام‌ها.
  • خرابی/وندالیسم → روکش ضدگرافیتی، قطعات مدولار قابل‌تعویض.
تحویل‌پذیری: کتابچهٔ دستورالعمل نشانه‌گذاری مسیر + نقشهٔ جانمایی و جدول پیام/پیکانه.
۶.۲ تابلوهای نقشهٔ محله و استند اطلاع‌رسانی رویداد
دامنه:
  • کیوسک‌های نقشهٔ پیاده‌مدار (You are here)، استند اطلاع‌رسانی رویدادها/هنر شهری.
استاندارد طراحی:
  • ارتفاع لبهٔ پایین پنل: ~۸۰–۱۱۰cm؛ شیب ملایم برای خواندن افراد با ویلچر.
  • مقیاس قابل‌استفاده (۵–۱۰ دقیقه پیاده) + زمان‌بندی پیاده‌روی به مقاصد کلیدی.
  • نور داخلی کم‌مصرف/بازتاب کنترل‌شده برای خوانایی شب؛ شیشهٔ لمینیت ضدخش.
محتوا و به‌روزرسانی:
  • لایه‌های مقصد (حمل‌ونقل/خدمات/گردشگری/فرهنگی)، QR برای نسخهٔ دیجیتال.
  • استند رویداد با پنل مدولار A1/A0 و قفل دسترسی؛ تقویم رویداد ماهانه.
O&M / SLA:
  • به‌روزرسانی نقشه/رویداد حداقل فصلی؛ نظافت/شست‌وشو ماهانه؛ تعمیرات ≤ ۷۲ساعت.
ریسک‌ها:
  • قدیمی‌شدن محتوا → چرخهٔ به‌روزرسانی مشخص و مالک محتوا.
  • خسارت شیشه/در → شیشهٔ لمینیت + قفل امنیتی و ثبت QR دارایی.
تحویل‌پذیری: فایل‌های برداری نقشه/پوستر، تقویم محتوا، دستورالعمل به‌روزرسانی.
۶.۳ پرچم شهری، بَنِر معابر، گرافیک محیطی هماهنگ
دامنه:
  • پرچم شهری روی میادین/ساختمان‌ها، بنرهای دو‌سویهٔ پایه‌های روشنایی، نقوش کف/دیوار همسان با هویت بصری.
استاندارد طراحی:
  • ابعاد بنر متناسب با دهانه/ارتفاع پایه؛ سیستم اتصال ضدباد (Banding ایمن).
  • پارچه/روکش مقاوم UV و محو‌شدن رنگ؛ حداقل کنتراست متن/پس‌زمینه.
  • تقویم نصب/جمع‌آوری (فصل‌ها/رویدادها) برای جلوگیری از فرسودگی بصری.
حکمرانی و مجوز:
  • مسیر اخذ مجوز نصب در معابر، فاصله از تقاطع/دید راننده، پرهیز از مزاحمت با تابلوهای ترافیکی.
O&M / SLA:
  • بازدید بعد از باد/باران شدید، تعویض بنر پاره یا محو شده؛ شست‌وشوی فصلی.
ریسک‌ها:
  • ازدحام بصری/مزاحمت ترافیکی → سقف تعداد بنر در هر بلوک + فاصله‌گذاری استاندارد.
تحویل‌پذیری: کیت گرافیک (فونت/رنگ/شبکه)، نقشهٔ نصب، برنامهٔ تقویم مناسبت‌ها.
۶.۴ خانوادهٔ فونت/رنگ/آیکون شهری و QR مسیرهای فرهنگی
دامنه:
  • راهنمای هویت بصری (Brand Guidelines): فونت‌ها، پالت رنگ، آیکون‌ست، الگوی لوگوتایپ/شعار.
  • QR مسیرهای فرهنگی/گردشگری و صفحات محتوایی چندزبانه (راست‌به‌چپ/چپ‌به‌راست).
استاندارد طراحی:
  • انتخاب فونت‌های خوانا در مقیاس شهری؛ تعریف وزن/سایز/فاصله‌گذاری برای تابلو/نقشه/بنر.
  • پالت اصلی/فرعی با نسبت‌های مصرف؛ آیکون‌های ساده، هم‌ضخامت و قابل‌درک جهان‌شمول.
  • QR با حاشیهٔ آرام، کنتراست بالا و مسیرهای پایدار (عدم تغییر URL).
پیاده‌سازی و محتوا:
  • ریپو/کتابخانهٔ برداری (SVG) برای آیکون‌ها؛ کیت طراحی (Figma/AI)؛ تمپلیت پوستر/بنر.
  • لندینگ‌های QR با نقشهٔ تعاملی، تاریخچه، صوت/ویدیو، و امکان بازخورد کاربران.
O&M / SLA:
  • مالک راهنما (Brand Owner) در شهرداری؛ چرخهٔ به‌روزرسانی سالانه؛ بررسی لینک‌های QR هر فصل.
ریسک‌ها:
  • ناهماهنگی بین سازمان‌ها → کمیتهٔ هویت بصری و الزام به استفاده از کیت استاندارد.
تحویل‌پذیری: PDF «راهنمای هویت بصری»، پکیج فونت/آیکون، لینک صفحات QR و دستورالعمل نگهداشت محتوا.
خوانایی و جهت‌یابی
↓ سردرگمی · ↑ یافتن مقصد · ↑ رضایت بازدید
هویت و برند
↑ انسجام بصری · ↑ بازشناسی شهر · ↑ تعامل QR
کارایی و نگهداشت
↓ تابلوهای زائد · ↑ سازگاری محتوا · SLA به‌روزرسانی

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): پایلوت جهت‌نما و نشانگر مسیر در یک محور، نصب دو کیوسک «You are here»، بنر هماهنگ رویداد، QR مسیر فرهنگی کوتاه.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): استقرار شبکهٔ جهت‌نما در ناحیهٔ هدف، راهنمای هویت بصری، استند رویداد و نقشه‌های محله در میدان‌های اصلی.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): پوشش سراسری ناحیهٔ مرکزی/گردشگری، سامانهٔ دیجیتال به‌روزرسانی محتوا، یکپارچه‌سازی با اپلیکیشن شهری.
سیاست داخلی پیشنهادی: هر نصب فقط با داشتن ۱) نقشهٔ جانمایی مصوب، ۲) استفاده از کیت هویت بصری، ۳) مالک محتوا و SLA به‌روزرسانی، ۴) برنامهٔ حذف تابلوهای زائد، تصویب مالی بگیرد.
۹.۷ ورودی‌های شهر و نشانه‌دروازه (Gateways & Entry Features)
تعریف و اهداف:
  • ساخت نشانهٔ خوش‌آمد و دروازه‌های ورودی در مبادی اصلی شهر/محله برای تقویت هویت، خوانایی و نخستین برداشت مثبت.
  • ایجاد «لحظهٔ ورود» ایمن و به‌یادماندنی، بدون مزاحمت بصری/ترافیکی، هم‌راستا با برند شهری.
اصول طراحی ایمن:
  • رعایت دید و فاصلهٔ توقف (Sight Distance)، عقب‌نشینی از حریم راه، عدم پوشش تابلوهای ترافیکی.
  • سازهٔ مقاوم به باد/زلزله، اتصالات مهار شده، لبه‌های گرد و عدم صعودپذیری خطرناک.
  • نورپردازی بدون خیرگی برای رانندگان؛ استفاده از LED کم‌مصرف و سناریوهای شب/رویداد.
برچسب‌های مدیریتی:
برند شهر ↑↑ خوانایی مبادی ↑ پیچیدگی: متوسط–زیاد O&M: متوسط ایمنی ترافیک حیاتی
KPIهای رسته:
  • شناخت و یادآوری نشانهٔ ورودی در نظرسنجی بازدیدکنندگان.
  • انسجام بصری ورودی‌ها با هویت برند (ارزیابی چک‌لیستی).
  • حوادث/گزارش‌های ایمنی صفر در محدودهٔ نصب؛ عدم مزاحمت برای علائم ترافیکی.
  • هزینهٔ نگهداشت سالانه مطابق SLA و در دسترس‌پذیری ۹۹٪ روشنایی.
۷.۱ دروازه‌های ورودی، آرت‌تورِت/برجک خوش‌آمد
دامنه:
  • سازهٔ دروازه/قوس، برجک خوش‌آمد یا قاب‌بندی ورودی محله/شهر با فرم بومی/معاصر.
فنی/سازه‌ای:
  • فونداسیون و مهاربندی با محاسبات باد/بار زنده؛ مصالح: فولاد پوشش‌دار، بتن مسلح، سنگ، GFRC/UHPC.
  • فاصلهٔ ایمن از سواره‌رو، عدم اشغال حریم هوایی جاده بدون مجوز؛ دسترسی سرویس پنهان.
نور و گرافیک:
  • نور تأکیدی یکنواخت، بدون خیرگی؛ المان تایپوگرافی «خوش‌آمدید به …» با فونت برند شهر.
O&M / SLA:
  • بازدید فصلی سازه/رنگ/اتصالات؛ رفع خرابی روشنایی ≤ ۴۸ساعت؛ تمیزکاری نیم‌سالانه.
ریسک‌ها:
  • تعارض با راه/ترافیک → هماهنگی با راهور/راه و شهرسازی، نقشهٔ حریم.
  • وندالیسم → پوشش ضدگرافیتی، دوربین بازدارنده، نور محیطی.
تحویل‌پذیری: نقشهٔ سازه/فونداسیون، دیتیل اتصالات، برنامهٔ نور، دفترچهٔ O&M و مجوزهای راه.
۷.۲ نشانه‌های خوش‌آمدگوییِ نورانی/سبز
دامنه:
  • تابلو/نشانهٔ خوش‌آمد LED با نور یکنواخت + نسخه‌های سبز (دیوار سبز کوچک/فلاورباکس‌های پیوسته).
فنی/کیفی:
  • حروف برجسته/نور از پشت، CCT ۳۰۰۰–۴۰۰۰K؛ شیشه/پلی‌کربنات لمینیت ضدخش؛ IP مناسب، ارتینگ.
  • نسخهٔ سبز: آبیاری قطره‌ای، زهکش و جمع‌آوری زه‌آب؛ گونهٔ کم‌آب‌بر؛ توری محافظ کنار سواره.
محتوا و برند:
  • لوگوتایپ و شعار شهر طبق راهنمای هویت بصری؛ امکان درج پیام مناسبتی محدود با کنترل محتوا.
O&M / SLA:
  • پایش ماهانهٔ روشنایی/LED، تمیزکاری فصلی؛ آبیاری/هرس طبق تقویم؛ پاسخ خرابی ≤ ۴۸ساعت.
ریسک‌ها:
  • خیرگی راننده → زاویه‌دهی/دیمرینگ، روشنایی غیرکورکننده.
  • کهنگی محتوا → مالک محتوا و تقویم به‌روزرسانی.
تحویل‌پذیری: فایل برداری لوگو/شعار، نقشهٔ برق/IP، دیتیل آبیاری/زهکش، چک‌لیست ایمنی دید راننده.
۷.۳ لندسکیپ‌های افقیِ حاشیهٔ بزرگراه ورودی
دامنه:
  • نوارهای منظر افقی (تپه‌چینی سبک/برم، ردیف درخت/بوته، نقش‌های کاشت کم‌آب‌بر) در حاشیهٔ بزرگراه‌های ورودی.
فنی/جزئیات:
  • گونهٔ بومی کم‌نگهداشت، آبیاری حداقلی/آب غیرشُرب؛ خاک‌ریز پایدار، کنترل فرسایش، فاصله از دید راننده و علائم.
  • الگوی کاشت خوانا در سرعت بزرگراه (توده‌های بزرگ، کنتراست ساده)، عدم جذب حیوانات درشت‌جثه.
ایمنی و نگهداشت:
  • حاشیهٔ توقف امن برای تیم نگهداشت، مسیر دسترسی سرویس، تابلو هشدار کارگاهی.
ریسک‌ها:
  • شیرابه/رواناب به سواره → زهکش مناسب و شیب‌بندی؛ دوری از نازل‌های پاششی در لبهٔ سواره.
  • کاهش دید راننده → ارتفاع و فاصلهٔ کنترل‌شدهٔ گیاهان.
تحویل‌پذیری: لیست گونه‌ها، نقشهٔ کاشت/آبیاری، دیتیل کنترل فرسایش و پلان دسترسی سرویس.
هویت و برند ورود
↑ بازشناسی شهر · ↑ تجربهٔ نخستین · انسجام مبادی
ایمنی و خوانایی
حفظ دید راننده · نور بدون خیرگی · فاصله از علائم
پایداری و نگهداشت
LED کم‌مصرف · آبیاری هوشمند · SLA روشنایی/سبز

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): تابلو خوش‌آمد موقت/سبک، نور تأکیدی ایمن، پاک‌سازی/نظم بصری ورودی، بنر هماهنگ.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): نشانهٔ نورانی/سبز استاندارد، نوار منظر افقی پایلوت، ارتقای روشنایی بدون خیرگی.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): دروازه/قوس شاخص با محاسبات کامل، پارک‌ورودی کوچک با نشانهٔ برند و مسیر پیادهٔ معرفی شهر.
سیاست داخلی پیشنهادی: هر ورودی تنها با ۱) نقشهٔ حریم راه و مجوزها، ۲) کنترل ایمنی دید/نور، ۳) دفترچهٔ O&M و مالک نگهداشت، ۴) انطباق با راهنمای هویت بصری شهر تصویب شود.
۹.۸ بازآفرینی نما و جداره (Façade Improvement)
تعریف و اهداف:
  • ارتقای کیفیت بصری و عملکردی جداره‌ها با رنگ‌آمیزی هدفمند، متریال پایدار، سایبان استاندارد و آب‌بندی حرفه‌ای.
  • افزایش خوانایی محورهای تجاری با ساماندهی سردرها/ویترین‌ها و احترام به بافت تاریخی در کنار جزئیات معاصر هماهنگ.
اصول کلیدی:
  • پالت رنگیِ کنترل‌شده (اصلی/فرعی/تأکیدی) هم‌راستا با راهنمای هویت بصری شهر.
  • جزئیات وِتِرپروف: فلاشینگ، آبچکان، درزگیری الاستومریک، مسیر مطمئن دفع آبِ سایبان به شبکهٔ خصوصی.
  • هماهنگی ریتم عمودی/افقی (کُرنیش، طاقچه، تقسیمات پنجره) بین پلاک‌ها.
برچسب‌های مدیریتی:
نظم بصری ↑↑ اقتصاد محلی ↑ حفاظت بافت ↑ پیچیدگی: متوسط O&M: کم–متوسط
KPIهای رسته:
  • کاهش تابلوهای نامنطبق/زائد و افزایش امتیاز «نظم بصری» در ممیزی خیابانی.
  • افزایش ماندگاری عابر و نرخ تبدیل بازدید به خرید در محور هدف.
  • کاهش نشتی/نم‌زدگی گزارش‌شده و پایبندی به SLA نگهداشت جداره.
۸.۱ برنامهٔ ارتقای نما: رنگ‌آمیزی، متریال، سایبان و وِتِرپروف
دامنه:
  • پاک‌سازی، ترمیم، رنگ‌آمیزی کنترل‌شده؛ تعویض/روکش متریال‌های فرسوده؛ نصب سایبان استاندارد؛ آب‌بندی و جزئیات دفع آب.
فنی/جزئیات:
  • آماده‌سازی زیرکار: شست‌وشو، پرایمر سازگار، ترمیم ترک با ملات ترمیمی/ماستیک الاستومریک.
  • پالت رنگ: حداکثر ۳ سطح (اصلی/فرعی/تأکیدی) برای هر پلاک؛ پرهیز از براقیت زننده روی جدارهٔ اصلی.
  • سایبان: پیش‌آمدگی پیشنهادی ~۸۰–۱۲۰cm با ارتفاع آزاد ≥۲٫۴m؛ زهکش/رین‌گاتر و هدایت آب به حیاط/شبکهٔ خصوصی.
  • متریال پیشنهادی: رنگ‌های اکریلیک/سیلیکونی مقاوم UV، چوب ترمو/کامپوزیت با پوشش UV، فلز پودری، سنگ سبک.
O&M / SLA:
  • بازدید سالانهٔ درزها، تمیزکاری سایبان‌ها، ترمیم نقطه‌ای رنگ/روکش؛ پاسخ به نفوذ رطوبت ≤ ۷۲ ساعت.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • شرهٔ آب به پیاده‌رو → رین‌گاتر و لولهٔ هدایت به سمت حریم خصوصی.
  • نابرابری بصری پلاک‌ها → کیت رنگ/جزئیات مشترک محور + نمونهٔ اجرا (موکاپ).
تحویل‌پذیری:
  • پالت رنگِ مصوب محور، دیتیل فلاشینگ/آبچکان/زهکش سایبان، شناسنامهٔ متریال و برنامهٔ نگهداشت.
۸.۲ ساماندهی تابلوهای سردر و یکپارچه‌سازی ویترین‌ها
دامنه:
  • استانداردسازی ابعاد و جایگاه تابلو سردر؛ یکپارچه‌سازی قاب/فریم ویترین؛ مدیریت تجهیزات مزاحم (کولر، سیم‌کشی، آنتن).
استاندارد طراحی تابلو:
  • نوار نصبِ یکنواخت در کل محور (هم‌ارتفاع)، ضخامت تابلو ~≤۱۰–۱۵cm، عمق پیش‌آمدگی محدود.
  • ارتفاع حروف خوانا برای پیاده ~۸–۱۲cm؛ نورپردازی بدون خیرگی/چشمک (Halo/Backlit مجاز، فلود زننده ممنوع).
  • مواد پیشنهادی: آلومینیوم با رنگ پودری، حروف برجستهٔ فلزی/آکریلیک، چوب ترمو با پوشش حفاظتی؛ پرهیز از بنر PVC موقت.
  • پنهان‌سازی تجهیزات: داکت/کاور همرنگ نما، جانمایی کندانسینگ یونیت خارج از دید مستقیم پیاده.
ویترین/قاب‌ها:
  • فریم باریک و ساده، رنگ محدود به پالت محور؛ هم‌تراز کردن تراز پایینی/بالایی ویترین‌ها تا حد امکان.
  • پرهیز از پوشش کامل شیشه با استیکر؛ حداقل ۶۰٪ شفافیت برای خوانایی کالا/فضا.
O&M / SLA:
  • پاک‌سازی ماهانهٔ شیشه/تابلو؛ تعویض پنل/LED معیوب ≤ ۷۲ ساعت؛ کنترل اتصالات فصلی.
تحویل‌پذیری:
  • کتابچهٔ «تابلو و ویترینِ محور»، نقشهٔ جانمایی یکنواخت، جدول فونت/رنگ/حروف و الگوی روشنایی شب.
۸.۳ احیای جداره‌های تاریخی با جزئیات معاصر هماهنگ
دامنه:
  • ترمیم آجر/گچ/سنگ تاریخی، حفظ کُرنیش‌ها و قاب‌های اصیل، افزودن جزئیات معاصر قابلِ بازگشت و غیرتهاجمی.
اصول حفاظتی:
  • اصل کمینه‌دخالت و بازگشت‌پذیری؛ پرهیز از پوشش‌های غیرقابلِ تنفس روی مصالح سنتی.
  • مستندسازی قبل/حین/بعد (عکس، نقشه، نمونهٔ رنگ/ملات) و هماهنگی با مراجع میراث در صورت لزوم.
جزئیات معاصر هماهنگ:
  • در/پنجرهٔ جدید با تقسیمات هم‌نسبتِ اصیل؛ متریال امروزی با تُن و بافت هم‌خانوادهٔ تاریخی.
  • تابلو/نورپردازی آرام و مقیاس‌پذیر؛ عبور تأسیسات با داکت پنهان و قابلِ بازگشت.
O&M / SLA:
  • بازدید فصلی کُرنیش/درزها؛ پاک‌سازی تخصصی سطح تاریخی؛ مرمت موضعی ملات/آجر با ملات همخوان.
تحویل‌پذیری:
  • پروپوزال مرمت با دیتیل، نمونهٔ مصالح/ملات، نقشهٔ مسیر تأسیسات، چارچوب نظارت و تحویل.
نظم و خوانایی
↓ تابلوهای زائد · ↑ هم‌ترازی ویترین · ↑ کیفیت بصری محور
پایداری جداره
↓ نشتی/نم · ↑ دوام پوشش · SLA نگهداشت
اقتصاد محلی
↑ ماندگاری عابر · ↑ نرخ جذب مشتری · ↑ رضایت بازدید

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): پاک‌سازی و لکه‌گیری رنگ، جمع‌آوری بنرهای زائد، یکدست‌سازی ارتفاع نصب تابلو، آب‌بندی موضعی، نمونهٔ سایبان استاندارد.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): اجرای کیت تابلو/ویترین در یک بلوک نمونه، تعویض متریال‌های فرسوده، برنامهٔ رنگ یکپارچه، اصلاح زهکش/آبچکان.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): پروژهٔ احیای جدارهٔ تاریخیِ محور شاخص با جزئیات معاصر، ارتقای گستردهٔ سایبان‌ها و سامانهٔ دفع آب.
سیاست داخلی پیشنهادی: تصویب مالی هر پلاک فقط در صورت: ۱) تبعیت از پالت و کیت محور، ۲) ارائهٔ دیتیل وِتِرپروف/سایبان، ۳) قرارداد O&M و مالک نگهداشت، ۴) برنامهٔ حذف تابلوهای زائد.
۹.۸ بازآفرینی نما و جداره (Façade Improvement)
تعریف و اهداف:
  • ارتقای کیفیت بصری و عملکردی جداره‌ها با رنگ‌آمیزی هدفمند، متریال پایدار، سایبان استاندارد و آب‌بندی حرفه‌ای.
  • افزایش خوانایی محورهای تجاری با ساماندهی سردرها/ویترین‌ها و احترام به بافت تاریخی در کنار جزئیات معاصر هماهنگ.
اصول کلیدی:
  • پالت رنگیِ کنترل‌شده (اصلی/فرعی/تأکیدی) هم‌راستا با راهنمای هویت بصری شهر.
  • جزئیات وِتِرپروف: فلاشینگ، آبچکان، درزگیری الاستومریک، مسیر مطمئن دفع آبِ سایبان به شبکهٔ خصوصی.
  • هماهنگی ریتم عمودی/افقی (کُرنیش، طاقچه، تقسیمات پنجره) بین پلاک‌ها.
برچسب‌های مدیریتی:
نظم بصری ↑↑ اقتصاد محلی ↑ حفاظت بافت ↑ پیچیدگی: متوسط O&M: کم–متوسط
KPIهای رسته:
  • کاهش تابلوهای نامنطبق/زائد و افزایش امتیاز «نظم بصری» در ممیزی خیابانی.
  • افزایش ماندگاری عابر و نرخ تبدیل بازدید به خرید در محور هدف.
  • کاهش نشتی/نم‌زدگی گزارش‌شده و پایبندی به SLA نگهداشت جداره.
۸.۱ برنامهٔ ارتقای نما: رنگ‌آمیزی، متریال، سایبان و وِتِرپروف
دامنه:
  • پاک‌سازی، ترمیم، رنگ‌آمیزی کنترل‌شده؛ تعویض/روکش متریال‌های فرسوده؛ نصب سایبان استاندارد؛ آب‌بندی و جزئیات دفع آب.
فنی/جزئیات:
  • آماده‌سازی زیرکار: شست‌وشو، پرایمر سازگار، ترمیم ترک با ملات ترمیمی/ماستیک الاستومریک.
  • پالت رنگ: حداکثر ۳ سطح (اصلی/فرعی/تأکیدی) برای هر پلاک؛ پرهیز از براقیت زننده روی جدارهٔ اصلی.
  • سایبان: پیش‌آمدگی پیشنهادی ~۸۰–۱۲۰cm با ارتفاع آزاد ≥۲٫۴m؛ زهکش/رین‌گاتر و هدایت آب به حیاط/شبکهٔ خصوصی.
  • متریال پیشنهادی: رنگ‌های اکریلیک/سیلیکونی مقاوم UV، چوب ترمو/کامپوزیت با پوشش UV، فلز پودری، سنگ سبک.
O&M / SLA:
  • بازدید سالانهٔ درزها، تمیزکاری سایبان‌ها، ترمیم نقطه‌ای رنگ/روکش؛ پاسخ به نفوذ رطوبت ≤ ۷۲ ساعت.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • شرهٔ آب به پیاده‌رو → رین‌گاتر و لولهٔ هدایت به سمت حریم خصوصی.
  • نابرابری بصری پلاک‌ها → کیت رنگ/جزئیات مشترک محور + نمونهٔ اجرا (موکاپ).
تحویل‌پذیری:
  • پالت رنگِ مصوب محور، دیتیل فلاشینگ/آبچکان/زهکش سایبان، شناسنامهٔ متریال و برنامهٔ نگهداشت.
۸.۲ ساماندهی تابلوهای سردر و یکپارچه‌سازی ویترین‌ها
دامنه:
  • استانداردسازی ابعاد و جایگاه تابلو سردر؛ یکپارچه‌سازی قاب/فریم ویترین؛ مدیریت تجهیزات مزاحم (کولر، سیم‌کشی، آنتن).
استاندارد طراحی تابلو:
  • نوار نصبِ یکنواخت در کل محور (هم‌ارتفاع)، ضخامت تابلو ~≤۱۰–۱۵cm، عمق پیش‌آمدگی محدود.
  • ارتفاع حروف خوانا برای پیاده ~۸–۱۲cm؛ نورپردازی بدون خیرگی/چشمک (Halo/Backlit مجاز، فلود زننده ممنوع).
  • مواد پیشنهادی: آلومینیوم با رنگ پودری، حروف برجستهٔ فلزی/آکریلیک، چوب ترمو با پوشش حفاظتی؛ پرهیز از بنر PVC موقت.
  • پنهان‌سازی تجهیزات: داکت/کاور همرنگ نما، جانمایی کندانسینگ یونیت خارج از دید مستقیم پیاده.
ویترین/قاب‌ها:
  • فریم باریک و ساده، رنگ محدود به پالت محور؛ هم‌تراز کردن تراز پایینی/بالایی ویترین‌ها تا حد امکان.
  • پرهیز از پوشش کامل شیشه با استیکر؛ حداقل ۶۰٪ شفافیت برای خوانایی کالا/فضا.
O&M / SLA:
  • پاک‌سازی ماهانهٔ شیشه/تابلو؛ تعویض پنل/LED معیوب ≤ ۷۲ ساعت؛ کنترل اتصالات فصلی.
تحویل‌پذیری:
  • کتابچهٔ «تابلو و ویترینِ محور»، نقشهٔ جانمایی یکنواخت، جدول فونت/رنگ/حروف و الگوی روشنایی شب.
۸.۳ احیای جداره‌های تاریخی با جزئیات معاصر هماهنگ
دامنه:
  • ترمیم آجر/گچ/سنگ تاریخی، حفظ کُرنیش‌ها و قاب‌های اصیل، افزودن جزئیات معاصر قابلِ بازگشت و غیرتهاجمی.
اصول حفاظتی:
  • اصل کمینه‌دخالت و بازگشت‌پذیری؛ پرهیز از پوشش‌های غیرقابلِ تنفس روی مصالح سنتی.
  • مستندسازی قبل/حین/بعد (عکس، نقشه، نمونهٔ رنگ/ملات) و هماهنگی با مراجع میراث در صورت لزوم.
جزئیات معاصر هماهنگ:
  • در/پنجرهٔ جدید با تقسیمات هم‌نسبتِ اصیل؛ متریال امروزی با تُن و بافت هم‌خانوادهٔ تاریخی.
  • تابلو/نورپردازی آرام و مقیاس‌پذیر؛ عبور تأسیسات با داکت پنهان و قابلِ بازگشت.
O&M / SLA:
  • بازدید فصلی کُرنیش/درزها؛ پاک‌سازی تخصصی سطح تاریخی؛ مرمت موضعی ملات/آجر با ملات همخوان.
تحویل‌پذیری:
  • پروپوزال مرمت با دیتیل، نمونهٔ مصالح/ملات، نقشهٔ مسیر تأسیسات، چارچوب نظارت و تحویل.
نظم و خوانایی
↓ تابلوهای زائد · ↑ هم‌ترازی ویترین · ↑ کیفیت بصری محور
پایداری جداره
↓ نشتی/نم · ↑ دوام پوشش · SLA نگهداشت
اقتصاد محلی
↑ ماندگاری عابر · ↑ نرخ جذب مشتری · ↑ رضایت بازدید

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): پاک‌سازی و لکه‌گیری رنگ، جمع‌آوری بنرهای زائد، یکدست‌سازی ارتفاع نصب تابلو، آب‌بندی موضعی، نمونهٔ سایبان استاندارد.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): اجرای کیت تابلو/ویترین در یک بلوک نمونه، تعویض متریال‌های فرسوده، برنامهٔ رنگ یکپارچه، اصلاح زهکش/آبچکان.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): پروژهٔ احیای جدارهٔ تاریخیِ محور شاخص با جزئیات معاصر، ارتقای گستردهٔ سایبان‌ها و سامانهٔ دفع آب.
سیاست داخلی پیشنهادی: تصویب مالی هر پلاک فقط در صورت: ۱) تبعیت از پالت و کیت محور، ۲) ارائهٔ دیتیل وِتِرپروف/سایبان، ۳) قرارداد O&M و مالک نگهداشت، ۴) برنامهٔ حذف تابلوهای زائد.
۹.۹ پروژه‌های موقتی/تاکتیکی (Tactical Urbanism & Pop-ups)
تعریف و اهداف:
  • مداخلات کم‌هزینه، کوتاه‌مدت و سنجش‌پذیر برای آزمون سیاست‌ها/طراحی‌ها، فعال‌سازی سریع فضا و جلب مشارکت.
  • تهیهٔ شواهد «پیش/پس» جهت اقناع مدیریت مالی/شورا پیش از سرمایه‌گذاری دائمی.
اصول کلیدی:
  • مجوز ساده و زمان‌بندی روشن؛ طرح مدیریت ترافیک (TMP)، دسترس‌پذیری، و مسیر اضطراری.
  • متریال سبک و قابل‌جمع‌آوری؛ نشانه‌گذاری ایمن/بازتابی؛ برنامهٔ نظافت/ایمنی رویداد.
  • پایش دادهٔ میدانی (تردد، ماندگاری، فروش، رضایت) و گزارش ۳۰/۶۰/۹۰ روزه.
برچسب‌های مدیریتی:
برد سریع ↑↑ هزینه کم مشارکت ↑ پیچیدگی: کم–متوسط O&M: کم
KPIهای رسته:
  • ↑ تردد/ماندگاری پیاده و بازدید رویداد · ↑ تراکنش کسب‌وکار پیرامون.
  • ↓ سرعت خودرو و نقاط تعارض · ↑ احساس امنیت.
  • نرخ مشارکت داوطلب/کسبه · رضایت نظرسنجی.
  • زمان راه‌اندازی/جمع‌آوری · هزینه به‌ازای واحد فضا.
۹.۱ نقاشی معابر، چهارراه‌های رنگی، خیابان‌ـرویداد
دامنه:
  • نقوش کف/تقاطع، مسیرهای رنگیِ موقت، بسته‌های «خیابان‌ـرویداد» در آخر هفته‌ها.
فنی/کیفی:
  • رنگ ترافیکی/اپوکسی با اصطکاک کافی (ضدلغزش)؛ آماده‌سازی سطح (شست‌وشو/پرایمر سازگار).
  • دانهٔ بازتابنده/نشانگر شب، مرزبندی با مخروط/بولارد موقت، علائم انحراف مسیر.
  • TMP و دسترس‌پذیری: رمپ موقت، مسیر جایگزین ویلچر/کودک، حفظ دید تقاطع.
O&M / SLA:
  • نظافت روز رویداد، بازبینی سُرخوردگی پس از باران، ترمیم رنگ موضعی ≤ ۷۲ساعت.
ریسک‌ها:
  • لغزش/خیرگی → رنگ با بافت، تست نمونه؛ محدودیت CCT نور شب.
  • ترافیک/ازدحام → زمان‌بندی خارج از اوج، اطلاع‌رسانی محلی، تابلو پیش‌آگاهی.
تأمین مالی:
BID/کسبهاسپانسری رنگگرانت محلی
تحویل‌پذیری: طرح گرافیک مقیاس‌پذیر (SVG)، نقشهٔ بستن/انحراف مسیر، پروتکل ضدلغزش، برنامهٔ جمع‌آوری.
۹.۲ کافه‌های موقت، بازارچه‌های فصلی، استیج سیّار
دامنه:
  • غرفه‌های سبک، فودکورت موقت، استیج/پرفورمنس سیّار در میدان/پیاده‌راه.
فنی/عملیاتی:
  • الکتریک ایمن (IP/ارتینگ)، کابل‌کشی با رمپ محافظ؛ آب غیرشُرب برای شست‌وشو؛ مدیریت پسماند/تفکیک.
  • مسیر اضطراری باز، ظرفیت جمعیت، حصار نرم برای صف، صدابرداری با محدودیت تراز.
حکمرانی/مجوز:
  • پروانهٔ موقت فروش/بهداشت، بیمهٔ مسئولیت مدنی، قرارداد رفتار حرفه‌ای غرفه‌داران.
O&M / SLA:
  • نظافت حین/پسارویداد؛ جمع‌آوری غرفه ≤ ۲۴ساعت؛ پاسخ خرابی برق/صدا ≤ ۴ساعت.
تأمین مالی:
عوارض غرفهاسپانسریCrowd
تحویل‌پذیری: پلان جانمایی غرفه/استیج، جدول توان برق، نقشهٔ پسماند، برنامهٔ ایمنی و برنامهٔ بارگیری/تخلیه.
۹.۳ مبلمان ماژولار سبک، Park(ing) Day و پارکلت موقت
دامنه:
  • سکوهای چوبی/ماژولار، فلاورباکس سنگین به‌عنوان حائل، نیمکت سبک، سایه‌بان جمع‌شونده در جای پارک.
فنی/ایمنی:
  • کف ماژولار با تراز قابل تنظیم؛ رمپ دسترس‌پذیر؛ چیدمان بازتابی در لبهٔ سواره (Reflector/چراغ خورشیدی).
  • حائل‌های سنگین یا بولارد موقت؛ فاصلهٔ ایمن از تقاطع/هیدرانت؛ عدم سد مسیر دید.
O&M / SLA:
  • بازرسی روزانه اتصالات/پاکیزگی؛ جمع‌آوری سریع در شرایط بد آب‌وهوا؛ زمان جمع‌آوری کل ≤ ۱۲ساعت.
ریسک‌ها:
  • برخورد خودرو → حائل سنگین، بازتابنده، بیمهٔ رویداد.
  • لغزش/زیرپا → سطح ضدلغزش، تمیزکاری فوری رطوبت/روغن.
تأمین مالی:
BID/کسبهاسپانسری نیمکتساخت داخل
تحویل‌پذیری: دیتیل کف/رمپ، نقشهٔ حائل/بازتاب، لیست تجهیزات و چک‌لیست جمع‌آوری.
فعال‌سازی سریع
↑ ماندگاری/تردد · ↑ درآمد رویداد · ↑ دیده‌شدن محور
ایمنی و نظم
↓ سرعت · مسیر اضطراری باز · TMP اجراشده
کارایی مالی
↓ هزینهٔ ثابت · ↑ اسپانسری/عوارض · تصمیم آگاهانه برای فاز دائمی

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): یک چهارراه رنگی + یک «خیابان‌ـرویداد» آخر هفته؛ تجهیز بستهٔ پاپ‌آپ (مخروط/نوار/تابلو/نیمکت).
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): تقویم بازارچهٔ فصلی و استیج سیّار، پارکلت موقت در دو بلوک، بستهٔ استاندارد TMP و فرم‌های آنلاین مجوز.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): تبدیل پایلوت موفق به پروژهٔ دائمی (کف/مبلمان/نور)، تأمین مالی ترکیبی BID/PPP.
سیاست داخلی پیشنهادی: هر پروژهٔ تاکتیکی فقط با ۱) TMP و مالک ایمنی رویداد، ۲) بیمهٔ مسئولیت، ۳) برنامهٔ نظافت/جمع‌آوری، ۴) پروتکل سنجش «پیش/پس» تصویب شود.
۹.۱۰ حاشیه آب، ساحل و رودراه‌ها (Waterfronts & Riverwalks)
تعریف و اهداف:
  • تبدیل لبهٔ آب به پیاده‌راه ایمن و سرزنده با دسترسی کنترل‌شده به آب، تقویت برند مکان و اقتصاد تفریح/گردش.
  • افزایش تاب‌آوری در برابر سیلاب، فرسایش و نوسان تراز آب؛ مدیریت لغزندگی و خوردگی.
اصول مکان‌یابی و ایمنی ساحلی:
  • عقب‌نشینی از لبهٔ خطر؛ ریل/حائل با ارتفاع ~۱٫۱۰ م در بخش‌های پرتردد/پرشیب.
  • سطوح ضدلغزش، زهکش مؤثر و شست‌وشوی آسان؛ نوار هشدار لمسی در کنار لبه.
  • تجهیزات نجات از غرق‌شدن (حلقهٔ نجات/نردبان اضطراری) هر ~۴۰–۶۰ م با تابلو راهنما.
مواد و جزئیات ضدخوردگی:
  • فلزات دریایی: استیل ۳۱۶، آلومینیوم دریایی، فولاد Hot-Dip Galvanized با رنگ پودری.
  • کف‌پوش: چوب ترمو/کامپوزیت Deck با بافت ضدلغزش، پیچ پنهان، فاصلهٔ درز برای زهکش.
  • اتصالات و پیچ‌ها از جنس ضدخوردگی؛ جداسازی گالوانیک بین فلزات ناهم‌جنس.
برچسب‌های مدیریتی:
گردشگری/اقتصاد ↑↑ ایمنی آب ↑ تاب‌آوری سیلاب ↑ پیچیدگی: متوسط–زیاد O&M: متوسط
KPIهای رسته:
  • ↑ ماندگاری/تردد پیاده و بازدید در ساعات عصر/شب.
  • ↓ رخدادهای ایمنی و حوادث مرتبط با آب.
  • ↓ هزینهٔ نگهداشت خوردگی و لغزندگی؛ ↑ در دسترس‌پذیری تجهیزات نجات.
  • رضایت بازدید و رشد رویداد/کسب‌وکار ساحلی.
O&M / SLA:
  • بازدید فصلی خوردگی/اتصالات؛ شست‌وشوی نمک/رسوب؛ تعویض موضعی Deck.
  • تست دوره‌ای چراغ‌ها/برق با IP مناسب؛ پاک‌سازی جلبک/لغزندگی.
  • زمان رفع خرابی‌های حیاتی (نور/ریل/نردبان) ≤ ۴۸ ساعت.
۱۰.۱ پیاده‌راه ساحلی، اسکلهٔ سبک، پرگولا و سایه‌بان
دامنه:
  • مسیر پیاده/دوچرخه در امتداد آب، Deck سبک روی شمع/زیرسازه، پرگولا و سایه‌بان‌های مقاوم به رطوبت/UV.
فنی/جزئیات:
  • کف با ضریب اصطکاک بالا (ضدلغزش)، شیب ۱–۲٪ به سمت زهکش.
  • آب‌افشان/شست‌وشو با آب غیرشُرب؛ کانال زهکش خطی و خروج ایمن.
  • روشنایی مسیر ~۱۰–۲۰ لوکس، بدون خیرگی به آب/راننده؛ بالست نوری محفوظ.
ایمنی و دسترس‌پذیری:
  • نوار هشدار لمسی کنار لبه؛ رمپ با شیب استاندارد؛ فضاهای نشستن هر ~۵۰–۷۵ م.
  • نردبان/پلهٔ اضطراری در فواصل برنامه‌ریزی‌شده؛ تابلوهای هشدار جریان/عمق.
ریسک‌ها:
  • فرسایش/زیرشستگی → بررسی ژئوتکنیک و دیتیل شمع/زیرسازه؛ پایش پس از سیلاب.
  • تعارض با کشتیرانی/حریم آب → اخذ مجوز از متولی آبراه و تعیین حریم امن.
تحویل‌پذیری: پلان مسیر/Deck، دیتیل زیرسازه/شمع، نقشهٔ زهکش، برنامهٔ نور و سایه‌بان.
۱۰.۲ سکوهای نشستن پله‌ای رو به آب و اسکله‌های دید
دامنه:
  • آمفی‌نشست پله‌ای رو به آب، سکوهای دید و اسکله‌های کوتاه برای تماشا/ماهیگیری سبک.
فنی/جزئیات:
  • پله‌ها با لبهٔ ضدلغزش و نوزینگ بافت‌دار؛ اختلاف ارتفاع یکنواخت.
  • حائل/ریل ایمن در لبه‌های پرتردد؛ نشانه‌گذاری تراز آب و محدودهٔ امن.
  • مصالح سنگ/بتن با آب‌چکان و درز انبساط؛ جلوگیری از جمع‌شدن آب روی پله.
ایمنی/رویه:
  • حضور مأمور/نجات‌غریق در رویدادها؛ حلقهٔ نجات و جعبهٔ کمک‌های اولیه نزدیک سکو.
  • نصب علائم «لغزندگی پس از باران/جلبک» و برنامهٔ برس‌زنی دوره‌ای.
ریسک‌ها:
  • تجمع پرنده/آلودگی → شست‌وشوی برنامه‌مند، دفع غیرآزارنده، پوشش‌های ضدنشست.
تحویل‌پذیری: مقاطع پله/نوزینگ، دیتیل ریل/حائل، نقشهٔ زهکش، چک‌لیست ایمنی.
۱۰.۳ اسکِیپ نوری شبانه و مبلمان ضدخوردگی
دامنه:
  • طراحی تجربهٔ شب: نور یکنواخت مسیر، نور تأکیدی روی آب/پل/درخت، نشانگرهای خط مسیر، مبلمان مقاوم به خوردگی.
نورپردازی مسئولانه:
  • کاهش خیرگی و آلودگی نوری؛ CCT ~ ۳۰۰۰–۴۰۰۰K؛ شیلد/زاویه برای عدم مزاحمت پرندگان/کشتیرانی.
  • کنترل هوشمند (دیمر/حسگر حرکت) و مانیتورینگ خطا.
مبلمان و متریال:
  • نیمکت/سطل/استند با استیل ۳۱۶/آلومینیوم پوشش‌دار؛ پیچ‌های امنیتی؛ نشیمن با زهکش.
  • پایه‌های روشنایی و تابلوها با پوشش ضدخوردگی و اتصالات مدولار قابل‌تعویض.
O&M / SLA:
  • بازبینی خوردگی/نور هر فصل؛ تعویض قطعهٔ معیوب ≤ ۷۲ ساعت؛ شست‌وشوی نمک ماهانه در فصول گرم/باد.
تحویل‌پذیری: برنامهٔ نور شب، جدول توان/مدار، فهرست مبلمان دریایی، دستورالعمل شست‌وشو/بازبینی.
تجربه و اقتصاد
↑ ماندگاری/بازدید · ↑ رویداد · ↑ درآمد پیرامونی
ایمنی و تاب‌آوری
↓ حادثه · تجهیزات نجات · مدیریت لغزندگی/سیلاب
پایداری و نگهداشت
مواد دریایی · ↓ خوردگی · SLA روشنایی/شست‌وشو

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): رنگ/بافت ضدلغزش در نقاط بحرانی، حلقهٔ نجات و نردبان‌های اضطراری، نور نقاط تاریک، پاک‌سازی/شست‌وشوی نمکی.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): اجرای قطعهٔ آزمایشی Deck و پرگولا، سکو/پلهٔ نشستن محدود، شبکهٔ روشنایی یکنواخت با کنترل هوشمند.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): پیاده‌راه ساحلی پیوسته، اسکله‌های دید شاخص، مبلمان کامل دریایی و مدیریت یکپارچهٔ آبراه/سیلاب.
سیاست داخلی پیشنهادی: تصویب مالی فقط با ۱) نقشهٔ حریم آبراه و مجوزها، ۲) چک‌لیست ایمنی آب و تجهیزات نجات، ۳) دیتیل ضدلغزش/خوردگی، ۴) برنامهٔ O&M و مالک مشخص.
۹.۱۱ حمل‌ونقل و توقفگاه‌ها (Transit-Oriented Beautification)
تعریف و اهداف:
  • ارتقای تجربهٔ سفر شهری با ایستگاه‌ها و توقفگاه‌های زیبا، خوانا و ایمن که با هویت بصری شهر هم‌راستا هستند.
  • کاهش زمان ادراک‌شدهٔ انتظار، افزایش ایمنی و دسترس‌پذیری، و پیوند حمل‌ونقل با اقتصاد محلی.
اصول کلیدی طراحی:
  • دسترسی همسطح/سکو مناسب، مسیر عابرِ امن، نشریات/اطلاع‌رسانی لحظه‌ای، روشنایی کافی بدون خیرگی.
  • متریال بادوام، ضدوندالیسم/ضدگرافیتی، نگهداشت آسان؛ ماژولار برای توسعهٔ آتی.
  • یکپارچگی با Wayfinding/برند شهری: فونت/رنگ/آیکون هماهنگ، نقشه/زمان‌بندی، QR.
برچسب‌های مدیریتی:
ایمنی ↑↑ رضایت سفر ↑ برند شهری ↑ پیچیدگی: متوسط O&M: کم–متوسط
KPIهای رسته:
  • کاهش رخدادهای ایمنی و بهبود روشنایی نقاط انتظار.
  • افزایش رضایت مسافر و استفاده از حمل‌ونقل عمومی.
  • کاهش شکایات نگهداشت و زمان رفع خرابی‌ها (هدف: ≤ ۴۸–۷۲ ساعت).
  • افزایش درآمد جانبی: تبلیغات/اسپانسری/خدمت‌افزوده.
۱۱.۱ ایستگاه اتوبوس/تاکسیِ هنری و سایبان‌های طراحی‌شده
دامنه:
  • سایبان‌های ماژولار با هویت شهری، نیمکت، تابلوی زمان‌بندی، نقشه و QR، فضای مناسب ویلچر/کالسکه.
استاندارد ابعاد/ایمنی:
  • سکو/پَد انتظار: عرض مفید ≥۲٫۰ م، طول ≥۸–۱۲ م متناسب با ناوگان؛ حریم سوار/پیاده ایمن.
  • فضای چرخش ویلچر: دایرهٔ Ø ≥۱۵۰cm؛ رمپ ≤ ۸٫۳٪ با پاگرد ≥۱۵۰cm.
  • ارتفاع نشیمن: ۴۲–۴۶cm، عمق ۴۰–۴۵cm، حداقل یک جای خالی برای ویلچر کنار نیمکت.
روشنایی/اطلاع‌رسانی:
  • سطح روشنایی شب: ~۱۰–۲۰ لوکس یکنواخت، بدون خیرگی به سواره‌رو.
  • نمایشگر زمان‌بندی/اطلاع‌رسانی (در صورت امکان)، تابلو نقشهٔ ناحیه، QR برای برنامهٔ خطوط.
متریال و کیفیت:
  • آلومینیوم/فولاد گالوانیزه + رنگ پودری، شیشهٔ لمینیت ضدخش، سقف با هدایت آب به زهکش خصوصی.
  • پوشش ضدگرافیتی، پیچ‌های امنیتی، شست‌وشوی آسان؛ جانمایی سطل کوچک/تفکیک.
O&M / SLA:
  • نظافت روزانه محورهای پرتردد؛ بازبینی ماهانهٔ اتصالات/نور؛ رفع خرابی ≤ ۴۸ ساعت.
تأمین مالی:
تبلیغات ایستگاهاسپانسری برندPPP
تحویل‌پذیری: کاتالوگ تیپ ایستگاه، نقشهٔ سازه/برق/زهکش، الگوی برندینگ، برنامهٔ نظافت/نگهداشت.
۱۱.۲ ترمینال‌های شهری با هویت بصری یکپارچه
دامنه:
  • ترمینال/پایانه با راه‌یابی قوی، سالن انتظار راحت، خدمات بهداشتی، فروش بلیت/هوشمند، پارک دوچرخه/موتور.
طراحی و عملیات:
  • روشنایی سالن: ~۱۵۰ لوکس، سکوی سوار/پیاده: ~۳۰–۵۰ لوکس، تهویه و دیدپذیری بالا.
  • مسیر عابر ایمن از خیابان به سکو؛ رمپ/آسانسور؛ کف ضدلغزش؛ نیمکت کافی.
  • یکپارچه با برند شهری: فونت/رنگ/آیکون؛ تابلو دیجیتال؛ نقشهٔ خطوط/اتصالات بین‌مدلی.
پایداری و فناوری:
  • سقف خورشیدی/ESCO روشنایی، سیستم مدیریت انرژی؛ آب خاکستری برای شست‌وشو.
  • رزرو آنلاین، نمایش اشغال سکوها، حسگر خرابی روشنایی.
O&M / SLA:
  • پاک‌سازی مداوم، امنیت و CCTV با حفظ حریم؛ پاسخگویی خرابی حیاتی ≤ ۴ ساعت.
تأمین مالی:
درآمد تجاریتبلیغات محیطیPPP/ESCO
تحویل‌پذیری: پلان عملکردی، راهنمای برند داخلی، نقشهٔ راه‌یابی، برنامهٔ انرژی/نگهداشت.
۱۱.۳ پل عابر و زیرگذر با نور و مُرال؛ رمپ‌های زیبا و ایمن
ایمنی و دسترس‌پذیری:
  • رمپ با شیب ≤ ۸٫۳٪، پاگرد هر ۹ متر یا هر ۷۵cm افزایش ارتفاع؛ نرده ۹۰–۱۰۰cm، گُرده‌گیر کفشک.
  • پله با نوزینگ بافت‌دار، Tactile هشدار در ابتدا/انتها، عرض مفید ≥ ۱٫۵ م.
روشنایی/هنر:
  • آستانهٔ زیرگذر روشن‌تر (کاهش تطابق نوری)، سطح ~۱۰۰–۱۵۰ لوکس در ورودی‌ها، ~۳۰–۵۰ لوکس داخل.
  • دیوارنگارهٔ ضدگرافیتی/قابل‌شست‌وشو، رنگ روشن برای افزایش روشنایی ادراک‌شده.
متریال و سازه:
  • فولاد گالوانیزه/بتن با پوشش مقاوم، پیچ‌های امنیتی، زهکش پله/رمپ و جلوگیری از آب‌گرفتگی.
  • آسانسور در مکان‌های پرتردد (IP مناسب، استندبای برق)، دیدپذیری و خطوط sight باز.
O&M / SLA:
  • نظافت هفتگی زیرگذر/پل؛ تست ماهانهٔ روشنایی/آسانسور؛ رفع خرابی حیاتی ≤ ۴۸ ساعت.
ریسک‌ها:
  • وندالیسم/graffiti → پوشش ضدگرافیتی، مشارکت محلی در مُرال.
تحویل‌پذیری: مقاطع رمپ/پله، طرح نور/مُرال، دیتیل زهکش، چک‌لیست ایمنی و نگهداشت.
۱۱.۴ زیباییِ محوطهٔ پارکینگ‌ها: سایبان سبز، مسیر عابر
دامنه و اهداف:
  • ارتقای زیست‌پذیری پارکینگ‌های روباز با سایبان سبز/خورشیدی، مسیر عابر ایمن و باغچه‌های نفوذپذیر.
استاندارد طراحی:
  • درخت/سایه‌بان به ازای هر ۶–۱۰ جای پارک؛ نوار عابر مرکزی با عرض ≥۱٫۸ م و کف ضدلغزش.
  • باغچهٔ بارانی بین ردیف‌ها؛ شیب‌بندی به سمت نفوذ؛ جداسازی مسیر عابر با بولارد نرم/نوار رنگی.
پایداری/فناوری:
  • سایه‌بان خورشیدی برای تأمین روشنایی/شارژ؛ چراغ‌های LED با سنسور حرکت.
O&M / SLA:
  • رفت‌وروب روزانه؛ هرس/آبیاری برنامه‌ای؛ پایش سازهٔ سایبان؛ رفع خرابی روشنایی ≤ ۷۲ ساعت.
ریسک‌ها:
  • نشت آب از سایبان → آبرو و هدایت به باغچهٔ نفوذپذیر/شبکهٔ خصوصی.
تحویل‌پذیری: پلان کاشت/سایه‌بان، نقشهٔ مسیر عابر، دیتیل باغچهٔ نفوذپذیر، برنامهٔ نگهداشت.
ایمنی و دسترس‌پذیری
رمپ/سکو استاندارد · روشنایی کافی · مسیرهای امن
تجربهٔ مسافر
↓ زمان ادراک انتظار · ↑ رضایت · اطلاع‌رسانی لحظه‌ای
پایداری و اقتصاد
↓ نگهداشت · ↑ درآمد جانبی · انرژی کارآمد

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): ارتقای روشنایی/نظافت ایستگاه‌های منتخب، نقشه/QR خطوط، نیمکت استاندارد، خط‌کشی مسیر عابر پارکینگ.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): سایبان‌های ماژولار هنری، نمایشگر زمان‌بندی در کریدور پایلوت، باغچه‌های نفوذپذیر، بهسازی یک زیرگذر/پل با نور و مُرال.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): بازطراحی پایانهٔ شاخص با هویت یکپارچه، سایبان‌های خورشیدی پارکینگ، ارتقای شبکهٔ Wayfinding حمل‌ونقل.
سیاست داخلی پیشنهادی: تصویب مالی فقط در صورت ۱) راهنمای برند/راه‌یابی مصوب، ۲) چک‌لیست ایمنی سکو/رمپ/نور، ۳) مدل نگهداشت/SLA و مالکیت، ۴) طرح درآمد جانبی (تبلیغات/اسپانسری/خدمات).
۹.۱۲ میادین، بوستان‌ها و فضاهای فعالیت (Parks & Active Spaces)
تعریف و اهداف:
  • طراحی و بهسازی فضاهای عمومی برای نشستن، بازی، رویداد و ورزش سبک با تکیه بر هویت بومی و دسترس‌پذیری کامل.
  • افزایش سلامت، تعامل اجتماعی و اقتصاد محلی با میدان‌ها/بوستان‌های ایمن، جذاب و نگهداشت‌پذیر.
اصول کلیدی:
  • سایه و نشستن کافی، کف‌سازی ضدلغزش، مسیرهای دسترس‌پذیر پیوسته، روشنایی یکنواخت شب.
  • تفکیک خوانای «فعال» و «آرام»، تنوع سنی/توان‌مندی، مدیریت آب (آب‌نما مدار بسته/نفوذپذیر).
  • مدیریت پسماند/تفکیک، آبخوری/Refill و سرویس‌های سبک در مقیاس محلی.
برچسب‌های مدیریتی:
سلامت شهری ↑↑ سرزندگی ↑ خانواده‌دوست پیچیدگی: متوسط O&M: متوسط
KPIهای رسته:
  • ↑ ماندگاری و تردد روز/عصر · ↑ مشارکت رویدادی · ↑ رضایت کاربران.
  • ↓ رخدادهای ایمنی · رعایت SLA نظافت/تعمیر · ↑ استفاده از تجهیزات فعالیت.
  • ↑ درآمد جانبی (کافه/کِیوسک/اجاره رویداد) و کاهش هزینهٔ نگهداشت به ازای واحد فضا.
O&M / SLA:
  • نظافت روزانهٔ نقاط پرتردد؛ بازرسی هفتگی تجهیزات بازی/فیتنس؛ تست کیفیت آب آب‌نما/مه‌پاش.
  • رفع خرابی حیاتی (نور/تجهیزات) ≤ ۴۸ ساعت؛ ترمیم کف/نشستن ≤ ۷۲ ساعت.
۱۲.۱ میدان-پلازا با آب‌نما/ساعت/نقوش بومی
دامنه:
  • میدان مرکزی/محله با محور رویداد خرد، آب‌نما یا ساعت شهری، نقش‌مایه‌های بومی در کف/جداره.
فنی/جزئیات:
  • کف ضدلغزش؛ شیب‌بندی ۱–۲٪ به آبرو؛ نقاط برق رویدادی ایمن (IP مناسب) با دسترسی قفل‌دار.
  • آب‌نما مدار بسته با فیلتراسیون/UV، مسیر سرویس مخفی، امکان خاموشی اضطراری.
  • سایه‌بان/پرگولا + نیمکت ارگونومیک هر ~۵۰–۷۵م؛ آبخوری/Refill و سطل تفکیک.
راهنمای هویت:
  • نقوش بومی در سنگفرش/فلز برش‌خورده؛ تابلو معرفی داستان/QR؛ همخوانی پالت با راهنمای برند شهری.
ریسک‌ها:
  • لغزندگی آب‌نما → بافت ضدلغزش، اسپری مه محدود، خط قرمز دسترسی کف آب‌نما.
  • ازدحام بصری → کنترل استند/تابلو، جانمایی تجهیزات در کم‌دید.
تحویل‌پذیری: پلان میدان، دیتیل آب‌نما/برق، کتابچهٔ المان‌های هویت و برنامهٔ رویدادهای چهار فصل.
۱۲.۲ زمین بازی هنری و فراگیر (Play Sculptures)
دامنه و ایمنی:
  • تجهیزات بازی با فرم هنری و فراگیر (برای طیف سنی/توان‌مندی). محدودهٔ سقوط و کف ضربه‌گیر استاندارد.
فنی/جزئیات:
  • سطح جذب ضربه (Poured-in-Place/Rubber Tiles/چمن مصنوعی با لایهٔ ضربه‌گیر) بر اساس ارتفاع سقوط بحرانی.
  • پوشش ضدUV/گرافیتی؛ پیچ‌های امنیتی؛ لبه‌های گرد؛ سایه طبیعی/مصنوعی روی بازی‌ها.
  • مسیر دسترس‌پذیر تا قلب زمین بازی؛ نیمکت مراقب/پرستار؛ آبخوری و سطل نزدیک.
فراگیری و نشانه‌گذاری:
  • تجهیزات تعاملی صوت/لمس/تعادل؛ تاب‌های با پشتی/مهار؛ رمپ نرم برای کودکان با ویلچر.
  • تابلو قوانین ساده و چندزبانه + پیکتوگرام؛ شماره تماس اضطراری.
O&M / SLA:
  • بازرسی هفتگی اتصالات/سطح ضربه‌گیر؛ تمیزکاری روزانه در اوج استفاده؛ تعمیر ≤ ۴۸–۷۲ ساعت.
تحویل‌پذیری: چیدمان بازی/زون‌بندی سنی، محاسبات کف ضربه‌گیر، دفترچهٔ ایمنی و برنامهٔ بازرسی.
۱۲.۳ مسیر سلامت، فیتنس استیشن‌ها، اسکیت‌پارک/پامپ‌ترک
مسیر سلامت:
  • حلقهٔ پیاده/دویدن با عرض مفید ≥۲٫۵ م (چندلایه)، نشانهٔ کیلومتر/دقیقه و ایستگاه‌های کشش.
  • کف نرم/دوست‌دار مفاصل (گراول ریز/ترکيب لاستیک بازیافتی)؛ روشنایی یکنواخت شب.
فیتنس استیشن‌ها:
  • ماژول‌های مقاوم و ضدوندالیسم؛ تمرین‌های واضح با تابلو راهنما/QR؛ یک دستگاه «فراگیر» در هر ایستگاه.
  • سایه و کف ضدلغزش؛ تخلیه آب باران؛ فاصلهٔ ایمن از بازی کودک.
اسکیت‌پارک/پامپ‌ترک:
  • بتن پرداخت نرم یا آسفالت پیوسته؛ زون‌بندی Beginner/Intermediate؛ زهکش عالی؛ مسیر تماشاچی امن.
  • پامپ‌ترک: عرض مسیر ~۱٫۸–۲٫۴ م، قوس‌های پی‌درپی، حریم امن دوطرفه؛ جداسازی از مسیر عابر.
ایمنی/مدیریت:
  • تابلو الزام کلاه/محافظ؛ نور عصر/شب؛ دوربین بازدارنده با رعایت حریم؛ جعبه کمک‌های اولیه.
O&M / SLA:
  • پاک‌سازی روزانهٔ زباله/شن؛ بازبینی ترک/لبه‌ها؛ تعمیر سطح ≤ ۷۲ ساعت.
تحویل‌پذیری: نقشهٔ مسیر سلامت و ایستگاه‌ها، پلان فیتنس/اسکیت‌پارک، چک‌لیست ایمنی و برنامهٔ نگهداشت.
۱۲.۴ آلاچیق‌ها، پرگولا، کافه‌های کوچک محلی
دامنه:
  • آلاچیق خانواده، پرگولاهای سایه‌دار، کافه/کیوسک کوچک محلی با خدمات سبک.
طراحی/عملیات:
  • سازهٔ سبک مقاوم UV/رطوبت؛ میز/نیمکت با پوشش بادوام؛ پریز برق محدود برای رویداد خرد.
  • کافه: آب غیرشُرب برای شست‌وشو، مدیریت پسماند، جانمایی بدون مزاحمت صوتی/بویایی.
حکمرانی/درآمد:
  • قرارداد بهره‌برداری کوتاه‌مدت با SLA نظافت و ساعات خدمت؛ تعرفهٔ منصفانه محلی.
ایمنی/دسترسی:
  • مسیر دسترس‌پذیر تا هر آلاچیق؛ نور کافی؛ خاموشی اضطراری؛ کپسول آتش‌نشانی.
O&M / SLA:
  • نظافت روزانه؛ شست‌وشوی دوره‌ای سازه؛ تعمیرات ≤ ۷۲ ساعت.
تحویل‌پذیری: تیپ‌دیتیل آلاچیق/پرگولا، نقشهٔ کافه/تأسیسات، برنامهٔ بهره‌برداری و SLA.
سلامت و نشاط
↑ فعالیت بدنی · ↑ تعامل اجتماعی · ↓ رخداد ایمنی
کیفیت تجربه
سایه/نشستن کافی · روشنایی شب · دسترس‌پذیری کامل
اقتصاد محلی
درآمد کِیوسک/رویداد · ↑ ماندگاری · ↑ بازدید

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): سایه‌بان‌های سبک، نیمکت و آبخوری، نقوش بومی کف در پلازای کوچک، ایستگاه‌های کشش، روشنایی نقاط تاریک.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): زمین بازی فراگیر با کف استاندارد، حلقهٔ مسیر سلامت، چند ایستگاه فیتنس، کافهٔ کوچک با قرارداد O&M.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): میدان شاخص با آب‌نما و ساعت شهری، اسکیت‌پارک/پامپ‌ترک، پرگولاهای پایدار و زیرساخت رویداد چهار فصل.
سیاست داخلی پیشنهادی: تصویب مالی فقط با ۱) نقشهٔ دسترس‌پذیری کامل، ۲) دفترچهٔ ایمنی بازی/فیتنس، ۳) مدل O&M و مالک مشخص، ۴) برنامهٔ مدیریت آب و پسماند.
۹.۱۳ جزایر ترافیکی، رُندابوت و لبه‌های راه (Corridors & Roundabouts)
تعریف و اهداف:
  • بهبود ایمنی، آرام‌سازی سرعت و ارتقای زیبایی محوری در میانه‌راه‌ها، جزایر ترافیکی و رُندابوت‌ها.
  • تقویت هویت ورودی/محور با عناصر هنری/سبز، بدون اخلال در دید راننده و علائم ترافیکی.
اصول کلیدی ایمنی/طراحی:
  • حفظ میدان دید (Sight Distance) و عدم انسداد علائم؛ ارتفاع پوشش گیاهی نزدیک تقاطع: ≤۶۰cm، تاج درخت: ≥۲٫۲m.
  • عناصر شکست‌پذیر/کم‌خطر در محدودهٔ برخورد؛ پرهیز از لبه‌های تیز و مصالح خطرزا.
  • دسترسی سرویس امن خارج از مسیر سواره؛ زهکش و پاک‌سازی آسان، استفاده از گونه‌های کم‌آب‌بر.
  • خوانایی شب: بازتابنده، نشانگر لبه، نور حداقلیِ بدون خیرگی.
برچسب‌های مدیریتی:
ایمنی ↑↑ هویت محور ↑ سرزندگی بصری ↑ پیچیدگی: متوسط O&M: کم–متوسط
KPIهای رسته:
  • کاهش سرعت صدک ۸۵ و تصادفات در محل‌های هدف.
  • حفظ دید علائم و کاهش گزارش‌های مزاحمت بصری.
  • کاهش هزینهٔ آبیاری/نگهداشت جزایر؛ دوام رنگ/بازتاب.
  • رضایت‌سنجی کاربران محور (روز/شب).
O&M / SLA:
  • بازدید ماهانهٔ اتصالات/بازتابنده/نشانه‌گذاری؛ هرس فصلی و کنترل علف هرز؛ نظافت پس از باد/باران.
  • زمان رفع خرابی حیاتی (نشانه‌گذاری/نور/حائل) ≤ ۴۸ ساعت.
۱۳.۱ مجسمه/آب‌نما در رُندابوت‌ها، گلدان‌های بزرگ
دامنه:
  • المان هویتی کم‌خطر در مرکز رُندابوت، آب‌نمای مدار بستهٔ کم‌پاشش، گلدان‌های بزرگ مقاوم به ضربه.
ایمنی/طراحی:
  • عدم ایجاد حواس‌پرتی شدید؛ نور آرام بدون چشمک؛ پرهیز از آب‌پاشی به سواره‌رو و لغزندگی.
  • فونداسیون/حائل مخفی؛ فاصلهٔ امن از لبهٔ سواره؛ عدم نیاز به نگهداشت روزانهٔ پرریسک.
مواد و نگهداشت:
  • مصالح بادوام (برنز/سنگ/بتن UHPC/فولاد پوشش‌دار)؛ پوشش ضدگرافیتی؛ پیچ‌های امنیتی.
  • آب‌نما با فیلتراسیون/UV و خاموشی اضطراری؛ دسترسی سرویس در خارج از جزیرهٔ مرکزی در حد امکان.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • حواس‌پرتی راننده → مقیاس/نور ملایم، پرهیز از نمایشگر پویا.
  • برخورد احتمالی → حائل نرم پیرامونی و شکست‌پذیری قطعات تزئینی.
تحویل‌پذیری: نقشهٔ سازه/فونداسیون، دیتیل نور/آب‌نما، چک‌لیست RSA (ارزیابی ایمنی راه).
۱۳.۲ سبزینگی میانه‌راه و حاشیه‌راه‌های نقش‌دار
دامنه:
  • کاشت کم‌نگهداشت در میانه‌راه/لبهٔ راه، نقش‌های ساده و خوانا در سرعت بزرگراهی، کف‌های نفوذپذیر.
استاندارد کاشت/دید:
  • ارتفاع پوشش نزدیک تقاطع/دست‌انداز: ≤۶۰cm؛ درختان با تنهٔ پاک و تاج بالاتر از ۲٫۲m.
  • پرهیز از گونه‌های جذب‌کنندهٔ حشرات مهاجم/حیوانات بزرگ؛ فاصلهٔ ایمن از علائم/دیوار دید.
  • آبیاری حداقلی (قطره‌ای/آب غیرشُرب)، مالچ معدنی/آلی؛ زهکش مؤثر.
عملیات/ایمنی:
  • لاین سرویس/حاشیه توقف برای تیم نگهداشت؛ برنامهٔ شب‌کاری محدود با ترافیک‌منجمنت.
  • نشانه‌گذاری شانه و مخروط‌گذاری استاندارد هنگام کار.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • مزاحمت دید راننده → الگوی کاشت کم‌ارتفاع و توده‌ای ساده.
  • آب‌گرفتگی → شیب‌بندی به آبرو و بایوسفیلتر موضعی.
تحویل‌پذیری: لیست گونه‌های بومی، نقشهٔ کاشت/آبیاری، پلان عملیات ایمن نگهداشت.
۱۳.۳ دیوارهای حائل با هنر/کاشت و نرده‌های طراحی‌شده
دامنه:
  • دیوار حائل با بافت/نقش کم‌کنتراست، پانل‌های هنری مقاوم، کاشت رونده/سازگار؛ نرده‌های طراحی‌شدهٔ ایمن.
فنی/ایمنی:
  • پرهیز از الگوهای چشم‌زننده برای رانندگان؛ گوشه‌ها/اتصالات گرد؛ ارتفاع و فاصلهٔ نرده مطابق استاندارد.
  • آبچکان/زهکش پشت دیوار؛ پوشش ضدگرافیتی؛ دسترسی سرویس از پیاده‌رو/حاشیهٔ امن.
مواد و O&M:
  • بتن اکسپوز/سنگ/فلز پودری؛ پانل‌های مدولار قابل تعویض؛ گیاهان روندهٔ کم‌آب‌بر با مهار رشد.
  • بازدید فصلی ترک/زهکش؛ ترمیم موضعی پوشش؛ هرس ایمن دور از سواره‌رو.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • ریزش مصالح/رونده → اتصالات مکانیکی مطمئن، بازرسی دوره‌ای.
  • وندالیسم → پوشش ضدگرافیتی و نور محیطی یکنواخت.
تحویل‌پذیری: دیتیل دیوار/زهکش/نرده، شاپ‌درائینگ پانل‌ها، برنامهٔ هرس/بازرسی.
ایمنی ترافیک
↓ سرعت · ↓ تصادفات · حفظ میدان دید
کیفیت منظر
↑ هویت محور · الگوی کاشت خوانا · هنر کم‌خطر
کارایی نگهداشت
مصرف آب کم · دسترسی سرویس امن · دوام رنگ/بازتاب

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): بازنشانی خط‌کشی/چوراه‌نما، نصب بازتابنده/چِورون، فلاورباکس سنگین کم‌ارتفاع، پاک‌سازی دید علائم.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): کاشت کم‌نگهداشت در میانه‌راه و حاشیه، بازطراحی یک رُندابوت با گلدان‌های بزرگ، نوردهی خوانای شب.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): المان هویتی مهندسی‌شده در رُندابوت شاخص، دیوار حائل هنری/کاشتی، بهسازی جامع راهرو شهری.
سیاست داخلی پیشنهادی: تصویب مالی فقط با ۱) تأییدیهٔ ترافیکی و چک‌لیست RSA، ۲) نقشهٔ نگهداشت و دسترسی سرویس، ۳) مدل آبیاری کم‌مصرف، ۴) تعهد پوشش ضدگرافیتی/بازتاب.
۹.۱۴ زیرساخت و تاسیسات با پوشش زیباشناختی (Utilities Aesthetics)
تعریف و اهداف:
  • کاهش آشفتگی بصری تاسیسات و ارتقای ادراک کیفی فضا با پوسته‌ها/گرافیک/نورپردازی ایمن و نگهداشت‌پذیر.
  • حفظ کارکرد/ایمنی فنی (دسترسی، تهویه، برچسب‌های هشدار) در کنار هویت‌بخشی و نظم‌دهی به کابل/تجهیزات.
اصول کلیدی ایمنی/طراحی:
  • عدم انسداد دریچه‌های تهویه، فیوز/شیر، درِ سرویس؛ فاصلهٔ دسترسی کافی در جلو/اطراف تاسیسات.
  • مواد بادوام، غیرقابل‌اشتعال یا دیرسوز؛ اتصالات مخفی/امن؛ پوشش ضدگرافیتی و شست‌وشوی آسان.
  • یکپارچگی با Wayfinding/Brand شهری؛ رنگ/فونت/آیکون هماهنگ؛ مدیریت کابل با داکت/کانال/کابل‌برگ.
برچسب‌های مدیریتی:
نظم بصری ↑↑ ایمنی فنی ↑ وندالیسم ↓ پیچیدگی: متوسط O&M: کم–متوسط
KPIهای رسته:
  • کاهش موارد آشفتگی بصری/کابل‌آویزی در ممیزی خیابانی.
  • کاهش وقایع وندالیسم و زمان رفع آن (هدف ≤ ۷۲ ساعت).
  • حفظ دسترسی/تهویهٔ ایمن (عدم ثبت اخطار فنی).
  • رضایت بصری شهروندان و سازگاری با هویت شهر.
۱۴.۱ پوشش/هنر جعبه‌های برق و گاز، سازماندهی کابل‌ها
دامنه:
  • روکش گرافیکی/رنگ‌آمیزی جعبه‌های برق/گاز/مخابرات؛ کاورهای سوراخ‌دار/پرفراژ برای تهویه.
  • مدیریت کابل: داکت/کانال نفوذناپذیر آب، کابل‌برگ/تِرِی، برچسب‌گذاری و مسیرهای زیرسطحی استاندارد.
فنی/ایمنی:
  • حفظ برچسب‌های هشدار و شماره تجهیزات؛ پنل‌های بازشوندهٔ سریع برای سرویس.
  • مواد: آلومینیوم پوشش پودری/پلی‌کربنات مقاوم UV؛ پیچ امنیتی؛ ارتینگ در مجاورت برق.
  • عدم پوشش دریچه‌های تهویه/شیر ایمنی؛ فاصلهٔ دسترسی پیشنهادی جلوی باکس ~۱ متر.
عملیاتی/حکمرانی:
  • تفاهم‌نامه با شرکت‌های خدماتی؛ جدول مجوز و بازه‌های سرویس.
  • کیت گرافیک هماهنگ با هویت محله (پالت/آیکون/فونت) + شمارهٔ تماس خرابی.
O&M / SLA:
  • بازرسی فصلی اتصالات/روکش؛ تعویض روکش آسیب‌دیده ≤ ۷۲ ساعت.
  • پاک‌سازی گرافیتی و تمیزکاری ماهانه در محورها پرتردد.
ریسک‌ها:
  • گرم‌شدن/کاهش تهویه → استفاده از کاور پرفراژ و عدم پوشاندن شبکهٔ تهویه.
  • تعارض با مالکیت/مجوز → درج برچسب مالک و ثبت MOU.
تحویل‌پذیری: لی‌اوت کاورها، فایل گرافیکی برداری، نقشهٔ مسیر کابل/داکت، چک‌لیست ایمنی و مجوزها.
۱۴.۲ دیوار صوتی نقش‌دار و محفظه‌های مخابراتی یکپارچه
دامنه:
  • دیوارهای صوتی با بافت/نقش کم‌حساسیت (Absorptive/Hybrid) و مسیرهای روندهٔ سبز.
  • محفظه/کیوسک مخابراتی یکپارچه با مبلمان/نشانه‌ها و تهویهٔ ایمن.
فنی/کیفی:
  • هستهٔ جاذب با پوشش سوراخ‌دار/پانچ؛ کنترل انعکاس به‌سمت سواره/مسکونی.
  • فونداسیون و پایداری باد/زلزله؛ قطعات مدولار قابل‌تعویض؛ پوشش ضدگرافیتی.
  • برای محفظه‌ها: IP مناسب، تهویه/فیلتر تعویض‌پذیر، قفل امنیتی، مسیر کابل زیرسطحی.
دسترسی/ایمنی:
  • درِ سرویس رو به پیاده‌رو امن؛ فاصله از حریم سواره؛ عدم انسداد دید راننده.
  • نصب برچسب‌های هشدار/نقشهٔ تماس اضطراری؛ نور محیطی یکنواخت شب.
O&M / SLA:
  • بازدید نیم‌سالانهٔ اتصالات/پوشش؛ تعویض فیلتر فن؛ نظافت گرافیتی ≤ ۷۲ ساعت.
ریسک‌ها:
  • بازتاب نامطلوب صوت → استفاده از سطوح جاذب/ترکیبی و شکست‌های ملایم.
  • گرمایش محفظه → فن/گریل دوطرفه و آلارم دما.
تحویل‌پذیری: دیتیل دیوار صوتی (بخش/اتصال)، نقشهٔ محفظه/تهویه، مسیر کابل و برنامهٔ نگهداشت.
۱۴.۳ مخازن آب و پست‌های برق با نقاشی/نورپردازی
دامنه:
  • نقاشی/رنگ هویتیِ مخازن آب و بدنهٔ پست‌های برق؛ اسکرین/مش تزئینی و نورپردازی ملایمِ خوانا.
فنی/ایمنی:
  • حفظ حریم ایمن تاسیسات؛ فنس غیرقابل‌صعود با طرح زیبا؛ مسیر سرویس مستقل.
  • پوشش ضدخوردگی/UV (اپوکسی/پلی‌یورتان)؛ جلوگیری از خوردگی گالوانیک در اتصالات.
  • نور با خیرگی کنترل‌شده (CCT ~ ۳۰۰۰–۴۰۰۰K)، بدون چشمک/تحریک راننده؛ کابل/تابلو برق با IP مناسب.
ادغام با منظر/برند:
  • رنگ‌بندی یا مُرال با روایت محلی؛ اسکرین سوراخ‌دار هماهنگ با پالت شهر.
  • کاشت پیرامونی کم‌نگهداشت برای نرم‌کردن حجم (بدون کاهش دید امنیتی).
O&M / SLA:
  • بازدید فصلی پوشش/زنگ؛ شست‌وشو؛ رفع خرابی نور ≤ ۴۸ ساعت؛ ممیزی ایمنی سالانه.
ریسک‌ها:
  • جلب‌صعود/خطر → لبه‌های گرد، موانع ضدصعود، تابلو هشدار.
  • تعارض با مالک/بهره‌بردار → قرارداد سه‌جانبه و مسیر تأیید طرح.
تحویل‌پذیری: نقشهٔ اسکرین/فنس/دسترسی، سیستم پوشش، برنامهٔ نور و جدول O&M.
نظم و هویت
↓ آشفتگی بصری · ↑ هماهنگی با برند · شناسنامه‌دار کردن تاسیسات
ایمنی و نگهداشت
حفظ دسترسی/تهویه · پوشش ضدگرافیتی · SLA رفع خرابی
پایداری
مواد بادوام · ضدخوردگی · کاهش مداخلات اضطراری

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): کاور گرافیکی چند جعبهٔ خدمات، جمع‌وجور کردن کابل‌ها، پاک‌سازی/ضدگرافیتی، نصب برچسب مالک/تماس.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): دیوار صوتی نقش‌دار پایلوت، محفظهٔ مخابراتی یکپارچه در یک محور، کیت استاندارد کاور جعبه‌های خدمات شهر.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): پروژهٔ هویتی مخزن آب/پست برق با اسکرین و نور ملایم، برنامهٔ جامع نظم‌دهی کابل/کانال زیرسطحی.
سیاست داخلی پیشنهادی: تصویب مالی فقط با ۱) عدم انسداد دسترسی/تهویه و حفظ برچسب‌های ایمنی، ۲) قرارداد O&M و پوشش ضدگرافیتی، ۳) موافقت‌نامه با شرکت‌های خدماتی، ۴) نقشهٔ مسیر کابل/کانال و کیت هویت بصری.
۹.۱۵ رویدادها و برنامه‌های فصلی (Events & Seasonal Programs)
تعریف و اهداف:
  • برنامه‌های زمان‌مند و کم‌هزینه/پُربازده برای فعال‌سازی فضا، تقویت هویت شهری و جذب مشارکت و گردش.
  • تبدیل تجربهٔ فصلی شهر به «تقویم رویداد» منظم جهت افزایش ماندگاری، فروش محلی و رضایت شهروندی.
اصول کلیدی:
  • مجوزهای ساده و شفاف، TMP (طرح مدیریت ترافیک)، ایمنی برق/سازه، دسترس‌پذیری کامل.
  • الگوی هویت بصری مشترک (فونت/رنگ/آیکون)، راه‌یابی و QR؛ سنجش «پیش/پس» برای تصمیم فازهای بعدی.
  • ترکیب اسپانسری/عواید غرفه با بودجهٔ عمومی؛ قرارداد O&M روشن با برگزارکنندگان.
برچسب‌های مدیریتی:
سرزندگی ↑↑ اقتصاد محلی ↑ مشارکت ↑ پیچیدگی: کم–متوسط O&M: کم–متوسط
KPIهای رسته:
  • تعداد بازدید/تردد و مدت ماندگاری در رویداد.
  • تراکنش کسب‌وکار اطراف، درآمد غرفه/اسپانسری، نسبت هزینه به منفعت.
  • رضایت‌سنجی شهروندان، مشارکت داوطلبان/هنرمندان.
  • ایمنی: رخداد صفرِ حیاتی، زمان واکنش، انطباق با TMP/بهداشت.
۱۵.۱ جشنواره گل/نور/بادبادک/دیوارنگاره
دامنه و محتوای رویداد:
  • جشنوارهٔ گل و کاشت فصلی، Light Festival شبانه، روز بادبادک، هفتهٔ مُرال/نقاشی مشارکتی.
  • بازارچهٔ صنایع‌دستی/خوراک محلی، اجراهای خیابانی سبک، تورهای پیادهٔ موضوعی.
طراحی/عملیات:
  • TMP، مسیر اضطراری باز، نوارهای هدایت پیاده، نقاط برق ایمن (IP/ارت) و مدیریت کابل با رمپ.
  • نقشهٔ راه‌یابی رویداد، کیوسک اطلاع‌رسانی، QR برنامه/نقشه، ایستگاه کمک‌های اولیه.
  • پسماند/تفکیک، سرویس بهداشتی موقت، برنامهٔ نظافت حین/پسارویداد.
حکمرانی/تأمین مالی:
  • فراخوان غرفه/هنرمند، تعرفهٔ شفاف غرفه، اسپانسری (نقد/کالا/خدمات)، بیمهٔ مسئولیت مدنی.
  • الگوی قرارداد O&M با پیمانکار رویداد و SLA نظافت/ایمنی.
ریسک‌ها:
  • ازدحام/ترافیک → زمان‌بندی خارج از اوج، پیش‌آگاهی محلی، کنترل ورودی.
  • سقوط ولتاژ/خطر برق → تابلو موقت ایمن، مانیتورینگ بار، تیم برق آماده.
تحویل‌پذیری: پلان جانمایی/غرفه/استیج، TMP، جدول برق/بهداشت، کیت گرافیک و هویت رویداد.
۱۵.۲ نورپردازی زمستانه و تزئینات آیینی/ملی
دامنه:
  • نورهای زمستانه در پیاده‌راه/پارک، تونل نور، درخت‌آرایی سبک، المان‌های مناسبتی/ملی با هویت شهر.
فنی/کیفی:
  • LED کم‌مصرف، IP مناسب، اتصال ایمن، زمان‌بندی/دیمر شب، پرهیز از خیرگی/چشمک آزارنده.
  • نقاط آویز/لنگر مهندسی‌شده، مسیر کابل ایمن، عدم مزاحمت با درخت/حیات‌وحش.
عملیات/برچیدن:
  • تقویم نصب/برچیدن مشخص (SLA)، انبارش خشک/کدگذاری دارایی، تعمیرات پیش‌فصل.
  • همسویی فرهنگی/آیین‌ها، هماهنگی با راهنمای هویت بصری؛ پیام‌های مناسبتی محدود و با کیفیت چاپ/نور.
ریسک‌ها:
  • آسیب آب‌وهوایی → تجهیزات رزرو، اتصالات استاندارد، بازدید پس از بارش/باد.
  • ازدحام شبانه → مسیر تردد روشن، مدیریت جمعیت، تیم راهنمایی.
تحویل‌پذیری: نقشهٔ برق/نقاط آویز، برنامهٔ زمان‌بندی نصب/برچیدن، چک‌لیست ایمنی و هویت بصری.
۱۵.۳ مسابقات ایده، هنرمندان مقیم و کارگاه‌های مشارکتی
دامنه و فرایند:
  • مسابقهٔ ایده برای هنر شهری/طراحی فضا، برنامهٔ Artist-in-Residence شهری، کارگاه‌های Co-Create با شهروندان.
  • دو مرحله EOI → RFP، معیارهای ارزیابی، هیئت داوری چندرشته‌ای، حقوق اثر/IP شفاف.
حمایت و ظرفیت‌سازی:
  • مایکروگرنت برای تیم‌های محلی/دانشجویی، دسترسی به داده/نقشه، مربی‌گری و نمایش عمومی خروجی‌ها.
عملیاتی/حکمرانی:
  • تقویم اعلام/تحویل، قرارداد O&M برای آثار برگزیده، بیمهٔ مسئولیت، استاندارد ایمنی اجرا.
ریسک‌ها:
  • ابهام مالکیت اثر → قرارداد IP و کاربری ثانویه؛ کُپی‌رایت فایل‌ها/رسانه.
  • کیفیت نامتوازن → غربال دو مرحله‌ای و نمونه‌سازی (موکاپ) قبل از اجرا.
تحویل‌پذیری: دفترچهٔ مسابقه (Brief)، قرارداد IP/حقوق اثر، تقویم داوری/اجرا، راهنمای ایمنی/نگهداشت.
سرزندگی و مشارکت
↑ حضور شهروندان · ↑ داوطلبی/هنرمند · ↑ رضایت
اقتصاد و برند
↑ فروش محلی · ↑ اسپانسری · ↑ دیده‌شدن برند شهر
ایمنی و کارایی
TMP اجرا · رخداد صفر حیاتی · زمان واکنش

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): روز بادبادک/مینی‌فست، مُرال مشارکتی موضعی، QR برنامه‌ها، بستهٔ استاندارد ایمنی/نظافت.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): جشنوارهٔ نور/گل در محور نمونه، تقویم بازارچهٔ فصلی، سلسله کارگاه‌های Co-Create، مسابقهٔ ایده با نمایش عمومی.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): برندینگ سالانهٔ «فصل‌های شهر»، برنامهٔ اقامت هنرمند، زیرساخت دائم برق/انبار رویداد در پلازاهای اصلی.
سیاست داخلی پیشنهادی: تصویب مالی هر رویداد فقط با ۱) TMP و بیمهٔ مسئولیت، ۲) مالک عملیات و SLA نظافت/ایمنی، ۳) طرح درآمد/اسپانسری شفاف، ۴) برنامهٔ سنجش «پیش/پس».
۹.۱۶ دستورالعمل‌ها و استانداردها (Design Guides & Policies)
تعریف و هدف:
  • تدوین «کتاب‌های راهنما» و استانداردهای فنی/بصری برای یکپارچگی طراحی، اجرا و نگهداشت پروژه‌های زیباسازی.
  • کاهش دوباره‌کاری و هزینه‌های چرخهٔ عمر با مشخصات روشن، KPI و SLA قابل سنجش.
دامنهٔ این رسته:
  • راهنمای مبلمان شهری، کالبد راه‌یابی، پالت مواد/رنگ/فونت.
  • استاندارد نگهداشت (SLA)، چرخهٔ عمر دارایی (O&M) و شناسنامه‌دار کردن اموال.
  • دستورالعمل تابلوهای سردر/ویترین و ضوابط سایبان/سایه‌بان در محورهای تجاری.
برچسب‌های مدیریتی:
انسجام شهری ↑↑ کاهش هزینه ↑ کیفیت پایدار پیچیدگی: متوسط O&M: بهینه
KPIهای رسته:
  • پوشش پروژه‌ها با راهنماها (٪ پروژه‌های جدیدی که مطابق کتابچه اجرا می‌شوند).
  • کاهش خطا/بازکاری و زمان تصویب طرح‌ها.
  • انطباق SLA نگهداشت (نرخ انجام در موعد، زمان واکنش/ترمیم).
  • رضایت‌سنجی بصری/خوانایی در ممیزی خیابانی.
۱۶.۱ «راهنمای مبلمان شهری»، «کالبد راه‌یابی»، «پالت مواد و رنگ»
خروجی‌های کلیدی:
  • Kit-of-Parts مبلمان: نیمکت، سطل، استند دوچرخه، پایهٔ روشنایی، نرده/حائل، فلاورباکس، کیوسک.
  • راهنمای Wayfinding: سلسله‌مراتب تابلو (ورودی/جهت‌نما/نقشه/نشانگر)، آیکون‌ست، شبکهٔ نصب.
  • پالت مواد/رنگ/فونت: مواد پیشنهادی (فلز پودری، چوب ترمو، بتن اکسپوز، سنگ)، کدهای رنگ، خانوادهٔ فونت خوانا.
مشخصات/استاندارد:
  • ابعاد، ارگونومی، مقاومت/پوشش، قطعات یدکی، ضدگرافیتی، استاندارد نصب/پی.
  • خوانایی نوشتار (ارتفاع حروف، کنتراست)، ارتفاع نصب تابلو و فاصله‌ها.
حکمرانی و به‌روزرسانی:
  • مالک راهنما (Brand/Design Owner)، چرخهٔ بازبینی سالانه، کنترل نسخه و مخزن فایل‌ها (SVG/AI/PDF).
  • فرآیند کنترل کیفیت: Design Review الزام‌آور پیش از مناقصه و تحویل.
تحویل‌پذیری:
  • PDF کتابچه + فایل‌های برداری/جزئیات اجرایی، جداول متریال/رنگ، دیتیل نصب/پی.
۱۶.۲ استاندارد نگهداشت (SLA) و چرخهٔ عمر دارایی (O&M)
چارچوب SLA:
  • زمان واکنش خرابی حیاتی: ≤ ۴۸ ساعت؛ غیرحیاتی: ≤ ۷۲ ساعت.
  • دوره‌های سرویس: نظافت/بازبینی ماهانه، بازپیرایی فصلی، اورهال سالانه.
  • شاخص‌ها: در دسترس‌پذیری تجهیزات (%Up-time)، هزینهٔ نگهداشت/دارایی، MTTR/MTBF.
O&M و شناسنامه‌دارایی:
  • کُدگذاری/QR برای هر المان، دفترچهٔ نگهداشت، لیست قطعات یدکی، تاریخچهٔ خدمات.
  • مسئولیت‌پذیری واحدی (مالک دارایی)، نرم‌افزار CMMS یا فرم‌های استاندارد گزارش.
ایمنی و محیط‌زیست:
  • روش اجرا ایمن (LOTO برق، PPE)، مدیریت پسماند و مواد شیمیایی، مصرف آب/انرژی بهینه.
تحویل‌پذیری:
  • راهنمای SLA، چک‌لیست بازرسی، قالب گزارش خرابی/ترمیم، نقشهٔ مسیر گشتی نگهداشت.
۱۶.۳ دستورالعمل تابلوهای سردر و ویترین، ضوابط سایبان/سایه‌بان
تابلو و ویترین:
  • نوار نصب هم‌ارتفاع در محور؛ ضخامت تابلو ≤ ۱۰–۱۵cm؛ ارتفاع حروف پیاده ۸–۱۲cm.
  • نورپردازی غیرخیره (Backlit/Halo مجاز، پروژکتور تند ممنوع)؛ مواد بادوام با نگهداشت ساده.
  • شفافیت ویترین ≥ ۶۰٪؛ چارچوب ساده و هم‌پالت؛ پنهان‌سازی کابل/تجهیزات.
سایبان/سایه‌بان:
  • پیش‌آمدگی ~۸۰–۱۲۰cm، ارتفاع آزاد ≥ ۲٫۴m، هدایت آب به شبکهٔ خصوصی/حیاط.
  • اتصالات/آبچکان/فلاشینگ استاندارد؛ عدم انسداد تابلو/راه‌یابی؛ هماهنگی رنگ با پالت محور.
حکمرانی و اجرا:
  • فرآیند مجوز یکپارچه، چک‌لیست تحویل (نمونهٔ رنگ/متریال)، ممیزی فصلی انطباق.
  • الگوهای نمونه (Mockup) پیش از گسترش، جدول جرایم/مشوق‌ها برای رعایت نظم بصری.
تحویل‌پذیری:
  • PDF «تابلو و ویترینِ محور»، دیتیل سایبان/آبچکان، فرم‌های مجوز و چک‌لیست کنترل.
کیفیت و انسجام
کتابچهٔ واحد · کاهش تعارضات · افزایش خوانایی
کارایی اقتصادی
↓ دوباره‌کاری · ↓ هزینهٔ چرخهٔ عمر · استاندارد مناقصه
نگهداشت مؤثر
SLA روشن · دارایی شناسنامه‌دار · CMMS/گزارش‌دهی

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): تدوین نسخهٔ ۰٫۱ راهنمای مبلمان/پالت، فرم‌های SLA، نمونهٔ تابلو/سایبان استاندارد در یک بلوک.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): ابلاغ رسمی کتابچه‌ها، آموزش تیم‌ها/پیمانکاران، راه‌اندازی کُدگذاری/QR و پایگاه O&M.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): استقرار کامل در پروژه‌های شهر، CMMS و ممیزی‌های سالانه با به‌روزرسانی راهنماها.
سیاست داخلی پیشنهادی: هیچ پروژه‌ای بدون ارجاع به راهنماهای مصوب، تعریف KPI/SLA و شناسنامه‌دار کردن دارایی‌ها تصویب مالی نگیرد.
۹.۱۷ برنامه‌های حمایتی و تأمین مالی (Programs & Financing)
تعریف و هدف:
  • چیدمان «ابزارهای مالی/حاکمیتی» برای تسریع پروژه‌های زیباسازی با اتکا به منابع ترکیبی: بودجهٔ عمومی، گرنت، اسپانسری و مشارکت.
  • کاهش فشار بر بودجهٔ جاری شهرداری و افزایش ضریب نفوذ پروژه‌ها از طریق هم‌سرمایه‌گذاری ذی‌نفعان.
ساختار برنامه:
  • تعریف سبد ابزارها (Percent for Art، گرنت نما، BID/حامی‌گیری، PPP/ESCO و اسپانسرینگ رویداد).
  • دستورالعمل شفاف انتخاب/قرارداد، KPI و گزارش‌دهی، و حساب‌رسی ساده ولی دقیق.
برچسب‌های مدیریتی:
اهرم مالی ↑↑ مشارکت ذی‌نفعان ↑ پایداری بودجه ↑ پیچیدگی: متوسط–زیاد O&M: مبتنی بر SLA
KPIهای رسته:
  • نسبت «سرمایهٔ جذب‌شده غیرشهرداری» به «بودجهٔ شهرداری» (Leverage Ratio).
  • تعداد/ارزش پروژه‌های تکمیل‌شده با ابزارهای مالی و درصد تحقق KPI هر پروژه.
  • میانگین زمان تصویب/قرارداد و رضایت ذی‌نفعان (کسبه/مالکین/اسپانسرها).
  • پایبندی به SLA نگهداشت در پروژه‌های مشارکتی و درصد گزارش‌های مختومه در موعد.
۱۷.۱ Percent for Art (۱٪ برای هنر) در پروژه‌های عمرانی
چارچوب برنامه:
  • اختصاص ۱٪ (قابل تطبیق) از بودجهٔ پروژه‌های عمرانی منتخب به هنر شهری/نشانه‌ها در همان حوزهٔ پروژه.
  • شمول: ساختمان‌های عمومی، فضاهای باز شهری، پل/زیرگذر، پایانه‌ها؛ استثنا: پروژه‌های صرفاً زیرسطحی بدون عرصهٔ عمومی.
فرآیند انتخاب:
  • فراخوان دو مرحله‌ای (EOI→RFP)، هیئت داوری چندرشته‌ای، معیارها: کیفیت هنری، ایمنی/دوام، تناسب بومی، هزینهٔ چرخه عمر.
  • قرارداد حقوق اثر/IP، بیمهٔ مسئولیت، دفترچهٔ O&M و بودجهٔ نگهداشت.
حاکمیت/مالی:
  • حساب امانی اختصاصی برای ۱٪ هر پروژه؛ امکان تجمیع پروژه‌های خرد در یک مجموعه.
  • گزارش شفاف هزینه/تحویل؛ شناسه‌گذاری (QR) و صفحهٔ معرفی اثر.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • حساسیت فرهنگی → مشارکت ذی‌نفعان محلی، ماکت ۱:۱۰، بازبینی محتوا.
  • ونـدالیسم/نگهداشت → پوشش ضدگرافیتی، SLA روشن، قطعات یدکی.
تحویل‌پذیری:
  • دستورالعمل رسمی ۱٪ هنر، فرم‌های فراخوان/قرارداد، جدول زمان‌بندی، دفترچهٔ O&M.
۱۷.۲ کمک‌هزینه بهسازی نما (Façade Grant)
الگوی حمایت:
  • گرنت تطبیقی (Matching) تا سقف مشخص برای رنگ‌آمیزی، تعویض متریال فرسوده، ساماندهی تابلو/ویترین و سایبان استاندارد.
  • ترجیح پروژه‌های محورهای تجاری اولویت‌دار، بناهای تاریخی و پلاک‌های مجاور گره‌های شهری.
شرایط و فرآیند:
  • پایبندی به «راهنمای نما/تابلو» و تأیید طراحی؛ دو یا سه قسط پرداخت بر اساس پیشرفت/تحویل.
  • الزام نگهداشت حداقل ۳–۵ سال؛ امکان مشوق اضافی برای هم‌جواری چند پلاک (Block Grant).
حاکمیت/مالی:
  • بودجهٔ سالانهٔ محورمحور، کمیتهٔ فنی/مالی، رتبه‌بندی مبتنی بر تأثیر بصری/اقتصادی.
  • سهم مالک/کسبه (مثلاً ۵۰٪)، سقف گرنت هر پلاک، و ممنوعیت هزینه‌های نامرتبط.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • عدم‌انطباق اجرا → بازدید میانی/نهایی، نگه‌داشت بخشی از گرنت تا تحویل صحیح.
  • یکدستی ناکافی محور → پکیج پالت/جزئیات مشترک + موکاپ الزامی.
تحویل‌پذیری:
  • آیین‌نامهٔ گرنت، فرم درخواست/ارزیابی، پالت محور، نمونه‌قرارداد و چک‌لیست تحویل.
۱۷.۳ حامی‌گیری/نام‌گذاری، BID/بهسازی کسب‌وکار محلی
حامی‌گیری/نام‌گذاری:
  • اسپانسری المان‌ها/رویدادها (نیمکت، پرگولا، آب‌نما، فستیوال) با چارچوب هویت و اندازه/محل درج نشانِ حامی.
  • قرارداد شفاف خدمات در برابر نمایش نشان، بدون تداخل با خوانایی و راه‌یابی.
BID (بهسازی کسب‌وکار محلی):
  • تشکیل نهاد محلی کسبه برای هم‌سرمایه‌گذاری در پاکیزگی/نور/سبز/برندینگ.
  • تقویم رویداد مشترک، نگهداشت مشترک و پایش KPI محور.
حاکمیت/مالی:
  • دستورالعمل نام‌گذاری (گسترهٔ مجاز، مدت، قالب بصری)، کمیتهٔ تأیید.
  • حساب مشترک BID با گزارش شفاف، سقف سهم هر کسب‌وکار، مشوق برای مشارکت اولیه.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • مغایرت هویتی/بصری → کتابچهٔ برند شهری و مکان‌های مجاز برای لوگو.
  • کاهش مشارکت → تطبیق سهم‌ها با اندازهٔ کسب‌وکار و گزارش ماهانهٔ نتایج.
تحویل‌پذیری:
  • چارچوب نام‌گذاری/اسپانسری، اساسنامهٔ BID، نمونه‌توافقات و نقشهٔ دارایی‌های قابل حامی‌گیری.
۱۷.۴ مشارکت عمومی–خصوصی (PPP)، ESCO و اسپانسرینگ رویداد
مدل‌های قرارداد:
  • PPP برای پروژه‌های سرمایه‌ای (پلازا، پارکلت دائمی، دروازه ورودی، نورپردازی محورها).
  • ESCO برای ارتقای روشنایی/انرژی با بازپرداخت از محل صرفه‌جویی.
  • اسپانسرینگ رویداد با جدول مزایا/سطوح حامی (طلایی/نقره‌ای/برنزی).
فرآیند و ریسک‌ها:
  • مطالعات توجیهی، ماتریس ریسک، تقسیم ریسک عادلانه، ضمانت اجرا/عملکرد.
  • شفافیت مناقصه/ارزیابی، KPI عملیاتی، سازوکار حل اختلاف.
حاکمیت/مالی:
  • بازگشت سرمایه (Tariff/Ads/Rent/Service Fees)، سقف یارانهٔ شهرداری، حقوق بهره‌برداری محدود زمان.
  • قرارداد O&M مستقل با SLA، شاخص‌های Up-time و پنالتی عدم تحقق.
تحویل‌پذیری:
  • RFP/مدل ارزیابی، قرارداد نمونه PPP/ESCO، برنامهٔ درآمد/بازپرداخت و KPI/سنجش.
اهرم‌های مالی
↑ Leverage · ↑ تنوع منابع · ↓ فشار بودجه جاری
کیفیت و پاسخگویی
KPI شفاف · گزارش‌پذیری · حساب‌رسی ساده
پایداری نگهداشت
SLA روشن · O&M تضمین‌شده · مالکیت مشخص

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): تصویب چارچوب ۱٪ هنر و شیوه‌نامهٔ نام‌گذاری؛ انتشار آیین‌نامهٔ گرنت نما (نسخهٔ ۰٫۱)؛ فهرست دارایی‌های قابل اسپانسری.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): اجرای اولین پروژه‌های ۱٪ هنر، اعطای دور اول گرنت نما، راه‌اندازی پایلوت BID و یک PPP کوچک (روشنایی/ESCO).
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): سبد کامل ابزارها در ۳ محور اولویت؛ قرارداد PPP برای پروژهٔ شاخص، صندوق مشترک نگهداشت مبتنی بر SLA.
سیاست داخلی پیشنهادی: هیچ پروژهٔ مشارکتی بدون ۱) KPI و برنامهٔ سنجش، ۲) قرارداد O&M و مالک مشخص، ۳) شفافیت مالی/حسابرسی، ۴) انطباق با راهنمای هویت شهری تصویب نشود.
۹.۱۸ فناوری و مکان‌ـدیجیتال (Smart/Digital Placemaking)
تعریف و اهداف:
  • ادغام فناوری‌های تعاملی/هوشمند با فضاهای شهری برای راهنمایی، روایت فرهنگی، سنجش محیطی و بهبود تجربهٔ شهروند.
  • طراحی انسان‌محور با اولویت دسترس‌پذیری، حریم خصوصی و هویت بصری شهر.
اصول کلیدی:
  • Privacy-by-Design: حداقل‌گرایی داده، ناشناس‌سازی/تجمعی‌سازی، عدم گردآوری صوت/تصویرِ قابل‌شناسایی مگر با مجوز صریح.
  • دسترس‌پذیری کامل: ارتفاع/زاویهٔ مناسب تعامل، کنتراست بالا، متن بزرگ، پشتیبانی راست‌به‌چپ/چندزبانه، خوانش‌گر.
  • سخت‌افزار شهری: IP مناسب، شیشهٔ لمینیت/ضدخراش، تهویه/خنک‌کاری، ضدوندالیسم، مدیریت انرژی.
  • پایداری عملیات: مانیتورینگ از راه دور، به‌روزرسانی امن (OTA)، قطعات یدکی/ماژولار.
برچسب‌های مدیریتی:
تعامل ↑↑ دادهٔ شهری برند دیجیتال پیچیدگی: متوسط–زیاد O&M: داده‌محور
KPIهای رسته:
  • نرخ تعامل (لمس/جلسه)، مدت ماندگاری، اسکن QR، شروع/تکمیل AR.
  • درصد Uptime تجهیز (هدف ≥ ۹۹٪)، MTTR (هدف ≤ ۷۲ساعت).
  • حجم/کیفیت دادهٔ محیطی قابل‌استفاده و گزارش‌های ماهانهٔ بینش.
  • رضایت کاربران و کاهش سردرگمی مسیر.
O&M / SLA:
  • مانیـتورینگ سلامت تجهیز، وصلهٔ امنیتی، تمیزکاری صفحه/بدنه، پایش مصرف انرژی.
  • پاسخ خرابی حیاتی ≤ ۴۸ ساعت؛ پشتیبان‌گیری محتوا و کش آفلاین.
۱۸.۱ استند تعاملی و نمایشگرهای شهریِ فرهنگی
دامنه:
  • کیوسک‌های لمسی/نمایشگرهای ایستا برای اطلاعات شهری/فرهنگی، نقشه‌های تعاملی، برنامهٔ رویداد.
سخت‌افزار/نصب:
  • روشنایی نمایشگر فضای باز: ≥۲۵۰۰ cd/m²، پوشش ضدتابش، سنسور روشنایی خودکار.
  • IP/IK مناسب، شیشهٔ لمینیت ضدخراش، قفل امنیتی؛ تهویه/خنک‌کاری فعال.
  • حوزهٔ لمس در ارتفاع ~۹۰–۱۲۰cm؛ دسترس‌پذیری ویلچر و دکمهٔ دسترسی سریع.
نرم‌افزار/محتوا:
  • UI راست‌به‌چپ/چندزبانه، حالت High Contrast/فونت بزرگ، ناوبری آفلاینِ کش‌شده.
  • CMS مرکزی، زمان‌بندی محتوا، راه‌یابی با QR/اشتراک لینک؛ ثبت رخدادها بدون PII.
O&M / SLA:
  • نظافت هفتگی، بازرسی ماهانهٔ قطعات؛ MTTR ≤ ۷۲ ساعت؛ به‌روزرسانی OTA امن.
ریسک‌ها:
  • خیرگی/بازتاب → سایه‌بان موضعی و سنسور روشنایی.
  • وندالیسم → شیشهٔ لمینیت/پوشش ضدگرافیتی و دوربین بازدارنده.
تحویل‌پذیری: دیتیل استند/فونداسیون، نقشهٔ برق/شبکه، کیت UI/فونت/رنگ، دستورالعمل نظافت/امنیت.
۱۸.۲ AR مسیرهای میراث/گردشگری و QR داستان محله
دامنه:
  • نقاط AR در مسیرهای میراثی/گردشگری، تابلوهای QR برای روایت چندرسانه‌ای مکان‌ها.
تجربه/محتوا:
  • صفحات لندینگ PWA چندزبانه؛ محتوای سبک با کش آفلاین؛ نقشهٔ تعاملی و صوت/تصویر فشرده.
  • طراحی علائم QR با کنتراست بالا، حاشیهٔ آرام و لینک پایدار (بدون تغییر URL).
حریم خصوصی/ایمنی:
  • عدم درخواست دسترسی غیرضروری؛ عدم گردآوری موقعیت دقیق مگر با رضایت.
  • نصب تابلو در ارتفاع خوانا، خارج از مسیر آزاد پیاده؛ شب‌تاب/بازتاب برای دید شب.
O&M / KPI:
  • به‌روزرسانی محتوا فصلی؛ KPI: نرخ اسکن/تکمیل، بازدید صفحه، بازخورد کاربران.
تحویل‌پذیری: نقشهٔ نقاط AR/QR، قالب محتوایی، فایل‌های برداری علائم، دستورالعمل نگهداشت محتوا.
۱۸.۳ سنسورهای محیطی با پوسته‌های طراحی‌شده
دامنه/فناوری:
  • سنسورهای کیفیت هوا/صوت/دما/رطوبت/تردد پیاده؛ شبکهٔ ارتباطی (LoRaWAN/LTE/NB-IoT).
طراحی/نصب:
  • پوستهٔ زیباشناختیِ نفوذپذیر به هوا/صوت، ضد UV/آب؛ نصب روی تیر/دیوار بدون مزاحمت بصری.
  • برق شهری/خورشیدی با باتری؛ مسیر کابل پنهان؛ برچسب دارایی/QR.
داده/حریم خصوصی:
  • عدم ذخیرهٔ صوت خام/تصویر چهره؛ دادهٔ تجمیعی/ناشناس با داشبورد عمومی.
  • اعتبارسنجی/کالیبراسیون دوره‌ای و متادیتای کیفیت.
O&M / SLA:
  • مانیتورینگ برخط، تعویض فیلتر/کالیبراسیون؛ Uptime ≥ ۹۹٪، MTTR ≤ ۷۲ساعت.
ریسک‌ها:
  • وندالیسم/سرقت → یراق امنیتی، مکان‌های نیمه‌مرتفع، آلارم قطع برق/دیتا.
تحویل‌پذیری: نقشهٔ نصب/پوشش، پروتکل داده/حریم خصوصی، قرارداد نگهداشت/کالیبراسیون و داشبورد.
۱۸.۴ وای‌فای شهری با نیمکت/چراغ هوشمند (Smart Pole)
دامنه/اجزا:
  • نیمکت/چراغ هوشمند با Wi-Fi شهری، شارژر USB-C، سنسور محیطی، نمایشگر کوچک/دکمهٔ SOS (در صورت نیاز).
شبکه/توان:
  • بک‌هاول فیبر/۴G/۵G؛ آنتن در ارتفاع مناسب؛ مدیریت ظرفیت/کیفیت؛ منبع تغذیه ایمن و ارتینگ.
  • کِیج تجهیزات قفل‌دار؛ تهویه/ضدآب؛ پایش دما/توان.
تجربه/حریم خصوصی:
  • پرتال خوش‌آمد حداقلی، عدم جمع‌آوری PII، سیاست حفظ حریم و پاک‌سازی لاگ‌ها.
  • نیمکت با زهکش/ضدلغزش، سایه‌بان سبک، روشنایی یکنواخت بدون خیرگی.
O&M / KPI:
  • Uptime شبکه، سرعت میانگین/پیک، تعداد نشست فعال، زمان رفع خرابی ≤ ۴۸ ساعت.
  • بازرسی ماهانهٔ یراق/کابل/اتصالات و تمیزکاری.
ریسک‌ها:
  • مصرف انرژی/گرما → خاموشی زمان‌بندی‌شده/دیمر و تهویهٔ فعال.
تحویل‌پذیری: پلان جانمایی اسمارت‌پول/نیمکت، نقشهٔ برق/شبکه، سیاست حریم خصوصی، SLA شبکه/سخت‌افزار.
تجربه و تعامل
↑ جلسات کیوسک/اسکن QR/AR · ↓ سردرگمی مسیر
پایداری عملیات
Uptime بالا · MTTR پایین · OTA امن
حریم خصوصی و اعتماد
دادهٔ ناشناس · شفافیت سیاست · داشبورد عمومی

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): پایلوت QR داستان محله در یک محور، داشبورد سادهٔ سنسور هوا/صوت، به‌روزرسانی فونت/UI کیوسک‌ها.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): استقرار ۲–۳ کیوسک فرهنگی، مسیر AR کوتاه در هستهٔ تاریخی، ۶–۱۰ سنسور با پوستهٔ طراحی‌شده، ۲ اسمارت‌پول/نیمکت.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): شبکهٔ کامل اسمارت‌پول/Wi-Fi، توسعهٔ AR چندمحوره، مرکز عملیات داده و سیاست یکپارچهٔ حریم خصوصی.
سیاست داخلی پیشنهادی: هر تجهیز دیجیتال فقط با ۱) DPIA و سیاست حریم خصوصی، ۲) SLA Uptime/MTTR، ۳) راهنمای هویت/UI، ۴) برنامهٔ نگهداشت/پچ امنیتی تصویب مالی بگیرد.
۹.۱۹ پاکیزه‌سازی و نظم بصری (Cleaning & Clutter Reduction)
تعریف و اهداف:
  • ایجاد شهر خوانا و خوش‌منظر با پاکیزه‌سازی مستمر و کاهش آشفتگی بصری (تابلوهای زائد، سازه‌های موقت پراکنده، گرافیتی مزاحم).
  • افزایش احساس امنیت/اعتماد عمومی، ارتقای تجربهٔ عابر و حمایت از اقتصاد محلی.
اصول کلیدی:
  • رویه‌های استاندارد شست‌وشو (سطح/مواد)، پوشش‌های ضدگرافیتی، برنامهٔ واکنش سریع.
  • نقشهٔ دارایی‌های مزاحم و ساماندهی/ادغام سازه‌های موقت در کیوسک/استندهای واحد.
  • نظام واحد رنگ/متریال برای صندوق‌ها/کپسول‌ها/ظروف و شناسنامه‌دار کردن آن‌ها.
برچسب‌های مدیریتی:
نظم بصری ↑↑ احساس امنیت ↑ برد سریع پیچیدگی: کم–متوسط O&M: برنامه‌مند
KPIهای رسته:
  • کاهش زمان واکنش به گرافیتی/لکه (هدف: ≤ ۴۸–۷۲ ساعت).
  • کاهش تعداد تابلوهای غیرمجاز/سازه‌های پراکنده در هر بلوک.
  • افزایش نرخ انطباق با پالت رنگ/متریال واحد صندوق‌ها/کپسول‌ها.
  • بهبود امتیاز «نظم بصری» در ممیزی خیابانی و رضایت شهروندی.
۱۹.۱ دیوارشوی/کف‌شوی و زدودن گرافیتی‌های مزاحم
دامنه:
  • شست‌وشوی دیوار/کف، زدودن رنگ‌پاشی/چسب‌چسبان، لکه‌گیری آلودگی و روغن، براق‌سازی محدود.
استاندارد فنی:
  • Pressure Wash کنترل‌شده (فشار متناسب با متریال)، شویندهٔ pH-خنثی برای سنگ/بتن، حلال مناسب برای فلز/رنگ.
  • پوشش ضدگرافیتی (Sacrificial/Perm.) در نقاط پرتکرار؛ نمونه‌تست در سطح کوچک قبل از اجرا.
  • مدیریت رواناب/گل‌ولای: جمع‌آوری و دفع مطابق مقررات؛ علامت‌گذاری لغزندگی.
عملیاتی/ایمنی:
  • تیم واکنش سریع با ون سبک، اعلان کارگاه، مخروط/نوار ایمنی، مسیر جایگزین عابر.
  • PPE کامل (چشم/دست/گوش)، قفل‌وبرچسب برق (LOTO) در مجاورت تابلوها/کیوسک برقی.
O&M / SLA:
  • تقویم شست‌وشو هفتگی/ماهیانه به‌تناسب ترافیک؛ واکنش به گرافیتی ≤ ۴۸ ساعت.
  • بانک عکس قبل/بعد و ثبت مکان (QR/کُددارایی) برای ممیزی.
ریسک‌ها:
  • آسیب متریال → انتخاب نازل/فشار مناسب، تست نقطه‌ای، پرهیز از اسید قوی روی سنگ آهکی.
  • لغزش عابر → محصورسازی محدوده، خشک‌کردن سریع، علائم هشدار.
تحویل‌پذیری: پروتکل شست‌وشو، لیست مواد مجاز، نقشهٔ نقاط پرتکرار، گزارش‌های قبل/بعد و برنامهٔ پوشش ضدگرافیتی.
۱۹.۲ تجمیع سازه‌های موقت و مدیریت تابلوهای مزاحم
دامنه:
  • جمع‌آوری/یکپارچه‌سازی استندهای تبلیغاتی، پایه‌های پراکنده، چادر/سایبان‌های نامتعارف و تابلوهای غیرمجاز.
راهبرد:
  • ایجاد کیوسک‌های یکپارچه برای اعلان رویداد/تبلیغات کوچک؛ جایگزینی تک‌سازه‌های پراکنده.
  • نقشهٔ Clutter بلوکی و سقف تراکم عناصر اطلاع‌رسانی در هر بلوک.
  • فرآیند مجوز ساده + جدول تخلف/اخطار/برچیدن با مهلت مشخص.
استاندارد نصب/ایمنی:
  • عدم انسداد مسیر آزاد پیاده (≥ ۱۸۰cm)، فاصله از تقاطع/هیدرانت، عدم پوشش تابلوهای ترافیکی.
  • اتصالات ایمن، بازتاب شبانه، شماره تماس روی هر سازهٔ مجاز.
O&M / SLA:
  • پایش ماهانهٔ محورهای هدف؛ جمع‌آوری سازهٔ غیرمجاز ≤ ۷۲ ساعت پس از اخطار.
ریسک‌ها:
  • مقاومت ذی‌نفعان → جلسات اطلاع‌رسانی، مشوق برای مهاجرت به کیوسک واحد، تعرفهٔ شفاف.
  • بازگشت آشفتگی → کمپین «شهر تمیز» و گزارش‌گیری مردمی با QR.
تحویل‌پذیری: راهنمای سازهٔ موقت/تابلو، نقشهٔ نقاط مجاز، فرم مجوز، تقویم پایش و داشبورد گزارش مردمی.
۱۹.۳ نظام رنگ و متریالِ یکدست برای کپسول‌ها و صندوق‌ها
دامنه و مصادیق:
  • صندوق‌های پستی/کمک، جعبه‌های اطفاء/آتش، مخازن کوچک شهری، کپسول‌های بیرونی کسب‌وکار (در کاور ایمن).
استاندارد بصری/فنی:
  • پالت رنگ شهری (اصلی/فرعی/هشدار) + پوشش پودری مقاوم UV/خراش؛ لوگوتایپ/آیکون یکسان.
  • کاور/محفظهٔ ایمن برای کپسول‌ها: تهویه/عدم تماس مستقیم آفتاب، قفل، فاصلهٔ دسترسی سرویس ~۱m.
  • رفلکتور شبانه در محل‌های کم‌نور؛ شمارهٔ دارایی/QR روی هر واحد.
جانمایی/ایمنی:
  • خارج از مسیر آزاد پیاده، دور از لبهٔ تقاطع/رمپ نابینایان، عدم مزاحمت با خروج اضطراری/هیدرانت.
O&M / SLA:
  • بازدید فصلی پوشش/برچسب؛ ترمیم رنگ نقطه‌ای؛ جایگزینی کاور آسیب‌دیده ≤ ۷۲ ساعت.
ریسک‌ها:
  • ناهماهنگی مالکیت → برچسب مالک/تماس + توافق‌نامهٔ نگهداشت.
تحویل‌پذیری: کتابچهٔ پالت/نشان‌گذاری، دیتیل کاور ایمن کپسول، نقشهٔ جانمایی و شناسنامهٔ دارایی‌ها.
کیفیت محیط
↓ لکه/گرافیتی · ↑ پاکیزگی ادراکی · ↑ رضایت
نظم بصری
↓ تابلوهای زائد · ادغام سازه‌های موقت · پالت واحد صندوق/کپسول
کارایی عملیات
واکنش سریع · پروتکل استاندارد · گزارش قبل/بعد

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): تیم واکنش سریع گرافیتی، شست‌وشوی نقطه‌ای، جمع‌آوری سازه‌های غیرمجاز، تدوین پالت واحد صندوق/کپسول.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): استقرار کیوسک‌های یکپارچه، پوشش ضدگرافیتی در نقاط پرتکرار، شناسنامه‌دار کردن صندوق‌ها و کپسول‌ها با QR.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): قرارداد O&M مبتنی بر SLA شهر-پیمانکار، سامانهٔ گزارش مردمی و داشبورد برخط ممیزی بصری.
سیاست داخلی پیشنهادی: تصویب مالی فقط با ۱) پروتکل استاندارد شست‌وشو/ضدگرافیتی، ۲) نقشهٔ نقاط مجاز سازه‌های موقت و فرآیند برچیدن، ۳) کتابچهٔ پالت واحد صندوق/کپسول و شناسنامه‌دار کردن دارایی‌ها.
۹.۲۰ نمونه المان‌های هویتیِ شاخص (Signature Landmarks – ایده‌ها)
تعریف و اهداف:
  • خلق نشانه‌های شهریِ به‌یادماندنی با تکیه بر روایت بومی، که در ورود/ساحل/پلازاها جای می‌گیرند و برند شهر را تقویت می‌کنند.
  • ترکیب هنر، مهندسی و نور برای ارتقای گردشگری، غرور محلی و جهت‌یابی شهری، با امنیت و نگهداشت‌پذیری بالا.
اصول کلیدی:
  • مطالعهٔ دید و ترافیک؛ عدم خیرگی راننده؛ فاصله از علائم؛ ارزیابی ایمنی راه (RSA).
  • مهندسی سازه/باد/زلزله، دسترسی سرویس پنهان، مواد بادوام و پوشش ضدگرافیتی/خوردگی.
  • روایت معتبر بومی/تاریخی با فرایند مشارکت محلی و بازبینی فرهنگی.
برچسب‌های مدیریتی:
برند شهری ↑↑ گردشگری ↑ دوام/ایمنی حیاتی پیچیدگی: زیاد O&M: متوسط–زیاد
KPIهای رسته:
  • شناخت/یادآوری نشانه در نظرسنجی بازدیدکنندگان و حضور در رسانه/شبکه‌های اجتماعی.
  • حوادث صفر در پیرامون، عدم مزاحمت دید علائم/راننده، انطباق با RSA.
  • درصد دسترس‌پذیری روشنایی/سامانه‌ها (Up-time) و هزینهٔ نگهداشت به‌ازای سال.
  • اثر اقتصادی: افزایش بازدید/ماندگاری و فروش اطراف.
۲۰.۱ «فانوس دریایی» ساحلی و «دلفینِ توخالیِ ویتِرای» نورانی
دامنه/فرم:
  • فانوس ساحلی الهام‌گرفته از تاریخ محلی؛ «دلفین» پوسته-اسکلتی با پنل‌های ویتِرای/شیشهٔ رنگیِ ایمن و نور از درون.
فنی/ایمنی:
  • سازهٔ فولادی گالوانیزه/استیل ۳۱۶؛ فونداسیون مقاوم به زیرشستگی؛ پلهٔ سرویس داخلی پنهان.
  • نور یکنواخت با CCT ~۳۰۰۰–۴۰۰۰K؛ بدون چشمک؛ عدم تقلید چراغ ناوبری دریایی.
  • شیشهٔ لمینیت/پلی‌کربنات ضدخراش؛ اتصالات ضدخوردگی؛ زهکش و شست‌وشوی نمک.
O&M / SLA:
  • پایش فصلی خوردگی/اتصال، شست‌وشوی نمک، تعویض LED/درایور ≤ ۷۲ ساعت.
ریسک‌ها:
  • بازتاب آزارنده روی آب → شیلد و زاویه‌دهی؛ سنسور روشنایی.
  • وندالیسم → ارتفاع دسترسی، دوربین بازدارنده، پوشش ضدگرافیتی.
تحویل‌پذیری:
  • محاسبات سازه/باد/خوردگی، دیتیل نور/برق IP، دفترچهٔ نظافت/بازبینی، RSA ساحلی.
۲۰.۲ «ستون‌های باران»، «برج برنجزار» و «سقانفارِ الهام‌گرفته»
مفهوم/فرم:
  • «ستون‌های باران»: تیوب‌های عمودی با صدادهی ملایم باران/مه‌پاش در تابستان.
  • «برج برنجزار»: الگوی شالیزار/تراس‌بندی در پوستهٔ نیمه‌شفاف نورانی.
  • «سقانفار الهام‌گرفته»: بازخوانی معاصر با سازهٔ سبک و فضا برای آیین/استراحت.
فنی/ایمنی:
  • آب‌پخش/مه‌پاش مدار بسته با فیلتراسیون؛ کنترل لغزندگی کف؛ قطع اضطراری.
  • جزئیات ضدگالوانیک، فونداسیون مناسب خاک مرطوب؛ دسترسی سرویس پنهان.
حکمرانی/فرهنگی:
  • مشورت با میراث/فرهنگ برای احترام به الگوهای آیینی؛ مشارکت جامعهٔ محلی در روایت.
O&M / SLA:
  • ممیزی فصلی مه‌پاش/پمپ، تمیزکاری رسوب، بازبینی سازه؛ MTTR ≤ ۷۲ ساعت.
تحویل‌پذیری:
  • پروتوتایپ مقیاس ۱:۱ بخشی، دیتیل آب/برق، دستورالعمل بهره‌برداری و نگهداشت.
۲۰.۳ مجسمه‌های قهرمانان اسطوره‌ای (مثلاً آرش کمانگیر)
مفهوم/بیان:
  • بازنمایی معاصر اسطوره‌های ایرانی با زبان فرمیِ ساده و کم‌خطر برای ترافیک (بدون جزئیات چشم‌زننده/بازتاب شدید).
فنی/سازه:
  • UHPC/برنز/فولاد پوشش‌دار؛ اتصالات پنهان؛ پایهٔ مقاوم و قابل سرویس؛ پوشش ضدگرافیتی.
  • نور تأکیدی نرم؛ پرهیز از خیرگی در محور دید رانندگان؛ دسترس‌پذیری دید برای عابر.
حکمرانی/اجتماعی:
  • کمیتهٔ هنری و گفت‌وگو با گروه‌های محلی برای اجماع فرهنگی؛ مستندسازی روایت با QR.
O&M / SLA:
  • بازبینی فصلی پوشش/اتصالات؛ تمیزکاری تخصصی؛ پایش آلودگی بصری اطراف.
تحویل‌پذیری:
  • ماکت ۱:۱۰ و شاپ‌درائینگ، دفترچهٔ نصب/جابه‌جایی، برنامهٔ نگهداشت و بیمهٔ مسئولیت.
۲۰.۴ نشانه‌های ورودی محله با موتیف‌های بومی
دامنه/طراحی:
  • تابلو/دروازهٔ ورودی محله با موتیف‌های بومی، تایپوگرافیِ خوانا و نور نرم؛ نسخهٔ سبز با فلاورباکس/دیوار سبز کوچک.
ایمنی/ترافیک:
  • حفظ sight distance؛ عدم پوشش علائم؛ ارتفاع/عقب‌نشینی استاندارد؛ نور بدون چشمک.
  • مواد سبک/کم‌خطر در برخورد احتمالی؛ لبه‌های گرد؛ نصب خارج از حریم سواره.
برند/O&M:
  • انطباق با راهنمای هویت؛ کیت فونت/رنگ/آیکون؛ برنامهٔ نظافت/بازبینی؛ پاسخ خرابی نور ≤ ۴۸ ساعت.
تحویل‌پذیری:
  • نقشهٔ نصب/برق، فایل‌های برداری لوگوتایپ/موتیف، دفترچهٔ نگهداشت و فرم تحویل.
هویت و برند
↑ بازشناسی شهر · روایت بومی معتبر · دیده‌شدن رسانه‌ای
ایمنی و دوام
RSA تصویب‌شده · نور غیرخیره · مواد بادوام/ضدخوردگی
اقتصاد و تجربه
↑ بازدید/ماندگاری · ↑ فروش اطراف · رویدادپذیری

سناریوی اجرا بر حسب افق زمانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): انتخاب ایده با رأی‌گیری محلی، ماکت ۱:۱۰، نورپردازی موقتِ آزمایشی، ارزیابی دید/ترافیک.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): نمونهٔ نیمه‌مقیاس در یک پلازای آزمایشی، تست نگهداشت/نور، تدوین دفترچهٔ برند و O&M.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): اجرای نشانۀ شاخص در سایت اصلی + نسخه‌های کوچک‌تر در محلات، قرارداد نگهداشت بلندمدت.
سیاست داخلی پیشنهادی: هیچ نشانۀ شاخصی بدون ۱) تأیید RSA و نقشهٔ دید، ۲) محاسبات سازه/باد/زلزله و دفترچهٔ O&M، ۳) اجماع فرهنگی/روایت مستند با QR، ۴) برنامهٔ تأمین مالی نگهداشت تصویب نشود.

۱۰) مدل حکمرانی و اجرا

۱۰. مدل حکمرانی و اجرا

از ایده تا بهره‌برداری: نقش‌ها، فرآیندها، قراردادها، KPI و پایش شفاف

چرا این بخش مهم است؟
  • تبدیل «زیباسازی» از اقدام تزئینی به برنامهٔ سرمایه‌گذاری با KPI، SLA و پاسخگویی مشخص.
  • کاهش دوباره‌کاری و ریسک، افزایش کیفیت تحویل و پایداری نگهداشت.
  • یکپارچگی تصمیم، تأمین مالی، مناقصه، اجرا و O&M در یک چارچوب روشن.
ارکان مدل حکمرانی:
  • نقش‌ها و RACI شفاف (سیاست‌گذار، کارفرما، مشاور، پیمانکار، بهره‌بردار، شهروند).
  • Stage-Gate از ایده تا تحویل (Gateهای تصمیم: G0…G5).
  • قرارداد و مناقصهٔ هدف‌مند (Design–Bid–Build / Design–Build / PPP/ESCO).
  • O&M مبتنی بر SLA و دارایی‌شناسی (CMMS/QR).
  • KPI و داشبورد عمومی؛ گزارش‌دهی دوره‌ای.
کیفیت تحویل
درصد پروژه‌های به‌موقع/در بودجه · کاهش بازکاری
پاسخگویی
شفافیت قرارداد · گزارش‌دهی دوره‌ای · رضایت ذی‌نفعان
پایداری O&M
Up-time المان‌ها · تحقق SLA · هزینهٔ چرخهٔ عمر
۱۰.۱ ساختار حکمرانی و نقش‌ها (RACI)
نقش‌ها:
  • سیاست‌گذار/شورا: تصویب برنامه و بودجه، سیاست‌های کلان.
  • کارفرما/شهرداری: مالک پروژه، تعیین KPI/SLA، نظارت بر اجرا.
  • مدیر برنامه (PMO): یکپارچه‌سازی پورتفو، کنترل زمان/هزینه/کیفیت.
  • مشاور چندرشته‌ای: طراحی/مستندسازی/مهندسی ارزش.
  • پیمانکار/تأمین‌کننده: اجرا/تأمین، تضمین کیفیت، HSE.
  • بهره‌بردار/O&M: نگهداشت دارایی‌ها طبق SLA.
  • شهروند/BID/حامی: مشارکت/نظارت اجتماعی/اسپانسری.
RACI نمونه برای هر پروژه:
  • Responsible: پیمانکار/مشاور · Accountable: کارفرما/PMO
  • Consulted: بهره‌بردار، کسبه/BID، پلیس راهور، میراث/خدمات.
  • Informed: شورا/رسانه/عموم (داشبورد/خبرنامه).
تحویل‌پذیری: چارت سازمانی برنامه، ماتریس RACI، منشور پروژه (Charter).
۱۰.۲ فرایند Stage-Gate از ایده تا بهره‌برداری
دروازه‌ها (Gates):
  1. G0 ایده/Brief: مسئله/اهداف/KPI.
  2. G1 امکان‌سنجی/کانسپت: گزینه‌ها، هزینه–فایده.
  3. G2 طرح اولیه: نقشه‌های ۳۰٪، برآورد و برنامه‌ زمان.
  4. G3 طرح تفصیلی/مناقصه: مدارک اجرایی/شرایط.
  5. G4 اجرا/تحویل موقت: کنترل کیفیت، HSE.
  6. G5 بهره‌برداری/تحویل قطعی: O&M، QR دارایی، آموزش.
کنترل کیفیت و تصمیم:
  • Design Review الزامی در G1/G2/G3.
  • ارزیابی ایمنی راه (RSA) برای معابر/ترافیک؛ DPIA برای تجهیزات دیجیتال؛ بررسی میراث/محیط‌زیست.
تحویل‌پذیری: قالب‌های Gate، چک‌لیست‌های کنترل، برنامهٔ زمان/هزینه یکپارچه.
۱۰.۳ تأمین مالی، خرید و قراردادها
مدل‌ها:
  • DBB (طراحی–مناقصه–ساخت) برای پروژه‌های استاندارد.
  • DB/EPCC برای پروژه‌های زمان‌حساس یا فناوری‌محور.
  • PPP/ESCO برای نور/انرژی یا پروژه‌های درآمدزا؛ اسپانسری/نام‌گذاری برای مبلمان/رویداد.
راهبرد خرید:
  • تقسیم بسته‌ها (Civils/MEP/مبلمان/نور) برای رقابت‌پذیری.
  • مشخصات فنی روشن + معیار ارزیابی چندمعیاره (قیمت/کیفیت/دورهٔ نگهداشت).
قرارداد و ریسک:
  • تعهد کیفیت/Up-time، پنالتی SLA، ضمانت حسن انجام، بیمهٔ مسئولیت.
  • کلوزهای HSE، ضدگرافیتی/خوردگی، دسترس‌پذیری، مالکیت IP.
تحویل‌پذیری: RFP/اسناد مناقصه، ماتریس ریسک/پاسخ، نمونه‌قرارداد با SLA/KPI.
۱۰.۴ O&M، SLA و شناسنامه‌دارایی (CMMS/QR)
چارچوب O&M:
  • تعریف مالک دارایی، برنامهٔ سرویس (ماهانه/فصلی/سالانه)، قطعات یدکی و آموزش بهره‌بردار.
  • شاخص‌ها: Up-time، MTTR/MTBF، هزینهٔ نگهداشت/دارایی.
ابزارها:
  • CMMS با QR روی هر المان؛ ثبت گزارش قبل/بعد، عکس، تاریخچهٔ تعمیر.
  • SLA روشن: خرابی حیاتی ≤ ۴۸ ساعت، غیرحیاتی ≤ ۷۲ ساعت (قابل تطبیق).
تحویل‌پذیری: راهنمای O&M، فهرست دارایی‌ها، KPI نگهداشت و داشبورد.
۱۰.۵ پایش، KPI و گزارش‌دهی عمومی
سنجش عملکرد:
  • کیفیت بصری/ایمنی (ممیزی خیابانی)، رضایت شهروندی، اقتصاد محلی (تراکنش/ماندگاری).
  • پیشرفت زمان/هزینه، نرخ بازکاری، انطباق با راهنماها.
شفافیت:
  • داشبورد عمومی ماهانه، گزارش فصلی شورا، نقشهٔ پروژه‌ها و وضعیت SLA.
  • کانال گزارش مردمی با QR و پاسخ‌گویی زمان‌بندی‌شده.
تحویل‌پذیری: مدل داده/KPI، ماکت داشبورد، تقویم گزارش‌دهی.
۱۰.۶ مشارکت ذی‌نفعان و مشارکت عمومی
درگیرسازی:
  • جلسات محلی/نقشه‌گردی، نظرسنجی آنلاین، فراخوان هنرمندان/کسبه، کارگاه‌های Co-Create.
  • BID محلی برای نظافت/رویداد/نگهداشت سبک.
حکمرانی مشارکت:
  • منشور مشارکت، بازخورد مستند، انتشار تصمیم‌های کلیدی و چرایی آن‌ها.
تحویل‌پذیری: برنامهٔ مشارکت، تقویم رویداد، گزارش جمع‌بندی بازخورد.
۱۰.۷ مدیریت ریسک، HSE و انطباق
ریسک‌ها و کنترل‌ها:
  • ایمنی ترافیک (RSA)، ایمنی کارگاه (HSE)، محیط‌زیست/آب (EIA)، حریم خصوصی دیجیتال (DPIA).
  • برنامهٔ واکنش اضطراری، بیمه‌ها، ممیزی ایمنی دوره‌ای.
اسناد الزام‌آور:
  • طرح ترافیک موقت (TMP)، روش‌های اجرایی ایمن (SOP)، آموزش/گواهی عوامل.
تحویل‌پذیری: ماتریس ریسک پروژه، برنامهٔ HSE، صورت‌جلسات ممیزی.

سناریوی استقرار مدل حکمرانی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): تصویب چارت/RACI، الگوی Stage-Gate، فرم‌های مناقصه و SLA پایه، داشبورد نسخهٔ ۰٫۱.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): اجرای پایلوت در ۳ پروژه، اتصال CMMS/QR، انتشار گزارش‌های فصلی، قرارداد نمونه با پنالتی SLA.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): استقرار کامل در کل پورتفو، بهبود مستمر KPI، ممیزی سالانه و به‌روزرسانی راهنماها.

چرا «مدل حکمرانی و اجرا» شرط موفقیت زیباسازی است؟

بدون حکمرانی شفاف، زیباترین طرح‌ها به نتایج پایدار نمی‌رسند. با RACI روشن، Stage-Gate قابل سنجش، قراردادهای نتیجه‌محور (SLA/KPI) و پایش عمومی، «زیباسازی» از «هزینهٔ تزئینی» به «سرمایه‌گذاری شهری با بازگشت اجتماعی– اقتصادی» تبدیل می‌شود؛ مشارکت شهروند و بخش خصوصی انگیزه می‌گیرد و اعتماد به مدیریت شهری تقویت می‌شود.

۱۱) تأمین مالی و مدل‌های بازپرداخت

۱۱. تأمین مالی و مدل‌های بازپرداخت

ترکیب منابع، الگوهای بازپرداخت و اهرم‌سازی برای تبدیل زیباسازی به سرمایه‌گذاری پایدار

چرا مهم است؟
  • کاهش فشار بر بودجهٔ جاری با اهرم‌سازی منابع بیرونی و بازپرداخت از محل منافع پروژه.
  • همسویی تأمین مالی با KPI و SLA → کیفیت تحویل و پایداری نگهداشت.
  • شفافیت مالی و پاسخگویی → افزایش اعتماد عمومی و جذب حامی/سرمایه‌گذار.
راهبرد کلان تأمین مالی:
  • سبد منابع چندگانه (بودجه، گرنت، PPP/ESCO، اسپانسری/نام‌گذاری، BID، ارزش‌افزودهٔ زمین).
  • مدل‌های بازپرداخت متناسب با نوع پروژه (صرفه‌جویی انرژی، اجاره/تبلیغات، کاربری موقت، عوارض توسعه).
  • حاکمیت مالی: حساب امانی، گزارش دوره‌ای، ممیزی و پنالتی/مشوق‌های عملکردی.
اهرم مالی
Leverage Ratio · سهم منابع غیرشهرداری
پایداری بازپرداخت
پوشش هزینهٔ O&M · تحقق جریان نقدی
شفافیت
گزارش‌پذیری · انطباق با SLA/KPI · ممیزی
۱۱.۱ سبد منابع (Funding Mix)
منابع اصلی:
  • بودجهٔ سرمایه‌ای/جاری شهرداری (CAPEX/OPEX) و ردیف‌های موضوعی.
  • گرنت‌های ملی/استانی/فرهنگی/محیط‌زیست و خیّرسازان.
  • PPP/ESCO برای پروژه‌های درآمدزا یا صرفه‌جوی انرژی (روشنایی، پارکلت‌های درآمدزا).
منابع مکمل:
  • BID/مشارکت کسبه، اسپانسری/نام‌گذاری، تبلیغات محیطی کنترل‌شده.
  • عوارض توسعه/بهسازی نما، سهم توسعه‌دهنده، ارزش‌افزودهٔ زمین (Value Capture).
تحویل‌پذیری: برنامهٔ ترکیب منابع برای هر پروژه + ماتریس انطباق با KPI/SLA.
۱۱.۲ مدل‌های بازپرداخت (Revenue & Repayment)
جریان‌های درآمدی:
  • کاربر-محور: اجارهٔ غرفه/کافهٔ کوچک، رویدادپذیری، بلیت/اجارهٔ فضا.
  • تبلیغات/نام‌گذاری: تابلو/استند مجاز با چارچوب هویت، اسپانسری مبلمان/رویداد.
  • صرفه‌جویی انرژی: کاهش مصرف در روشنایی/پمپ‌ها → بازپرداخت ESCO.
سازوکار بازپرداخت:
  • حساب امانی پروژه؛ اولویت با O&M و سپس بازپرداخت سرمایه.
  • سقف/کف درآمد تضمینی در قرارداد؛ تعدیل تورمی شفاف.
تحویل‌پذیری: مدل مالی (Cash Flow)، سناریوهای بدبینانه/محتاط/خوش‌بینانه.
۱۱.۳ ارزش‌افزودهٔ زمین و ابزارهای ارزش‌گیری (Value Capture)
ابزارها:
  • عوارض بهسازی نما/محور، سهم سود توسعهٔ پیرامونی، مشارکت در افزایش ارزش املاک مجاور.
  • هزینهٔ توسعهٔ مبتنی بر مزیت (Impact Fee) در پروژه‌های جدید پیرامون.
حکمرانی:
  • نقشهٔ حوزهٔ بهره‌مندی، فرمول شفاف محاسبه، هزینه‌کرد اختصاصی در همان محور.
تحویل‌پذیری: آیین‌نامهٔ Value Capture، قراردادهای هم‌سرمایه‌گذاری پیرامون.
۱۱.۴ PPP/ESCO: قراردادهای مشارکتی و صرفه‌جویی انرژی
کاربردها:
  • نورپردازی/روشنایی معابر، مبلمان هوشمند، پارکلت‌های درآمدزا، پلازاهای خدماتی.
قرارداد:
  • KPI عملکردی (Up-time، سطح روشنایی، مصرف kWh)، پنالتی/پاداش، شفافیت هزینهٔ چرخهٔ عمر.
ریسک/بازپرداخت:
  • تقسیم ریسک طراحی/ساخت/عملکرد؛ بازپرداخت از محل صرفه‌جویی/درآمد؛ تضمین حداقل سطح خدمات.
تحویل‌پذیری: RFP، ماتریس ریسک، مدل بازپرداخت ESCO/PPP و برنامهٔ O&M.
۱۱.۵ گرنت‌ها و خیّرسازان (Grants & Philanthropy)
دامنه:
  • هنر شهری، بازآفرینی نما، سبز/آبی، میراث/فرهنگ، دسترس‌پذیری.
مدیریت:
  • دفتر جذب منابع، تقویم فراخوان، تیم پیشنهادنویسی، گزارش‌پذیری و نام‌آور‌سازی حامی مطابق راهنمای هویت.
هم‌راستاسازی:
  • هم‌افزایی با بودجهٔ شهری و عدم جایگزینی کامل؛ قفل‌شدن به KPI پروژه.
تحویل‌پذیری: بانک گرنت/حامی، قالب پیشنهاد، الگوی قرارداد حمایتی.
۱۱.۶ اسپانسری/نام‌گذاری و تبلیغات کنترل‌شده
قواعد:
  • چارچوب بصری/مکانی برای لوگو؛ اندازه/محل مجاز؛ مدت قرارداد؛ ممنوعیت خیرگی/شلوغی بصری.
درآمد:
  • طبقه‌بندی «طلایی/نقره‌ای/برنزی»؛ شفافیت مزایا؛ تخصیص بخشی به O&M.
انطباق با برند:
  • عدم تداخل با راه‌یابی/ایمنی؛ بازبینی کمیتهٔ هویت شهری.
تحویل‌پذیری: دستورالعمل نام‌گذاری/تبلیغات، نقشهٔ نقاط مجاز، نمونه‌قرارداد.
۱۱.۷ صندوق گردشی و گرنت بهسازی نما
صندوق گردشی:
  • وام‌های خرد کم‌بهره به کسبه/مالکین برای نما/تابلو/سایبان استاندارد؛ بازگشت اقساطی به صندوق.
گرنت نما:
  • گرنت تطبیقی با سقف مشخص؛ پرداخت چندمرحله‌ای؛ الزام نگهداشت ۳–۵ سال و انطباق با راهنما.
حاکمیت مالی:
  • کمیتهٔ ارزیابی فنی/مالی، اولویت محورهای کلیدی، گزارش‌دهی عمومی پروژه‌های تکمیل‌شده.
تحویل‌پذیری: آیین‌نامهٔ صندوق/گرنت، فرم‌ها، پالت محور و قرارداد نمونه.
۱۱.۸ حاکمیت مالی، ریسک و انطباق
کنترل‌ها:
  • حساب امانی پروژه، تفکیک CAPEX/OPEX، سقف مجاز هزینهٔ چرخه عمر.
  • ممیزی دوره‌ای، تضامین، پنالتی/مشوق عملکردی متصل به KPI.
ریسک‌ها و پاسخ‌ها:
  • ریسک درآمد/حضور → سناریونویسی و حداقل تضمین خدمات.
  • ریسک نگهداشت → قرارداد O&M مستقل با SLA، ذخیرهٔ قطعات یدکی.
تحویل‌پذیری: ماتریس ریسک مالی، الگوی گزارش، تقویم ممیزی.

سناریوی استقرار مدل مالی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): تعیین سبد منابع برای ۳ پروژهٔ اول، چارچوب اسپانسری/نام‌گذاری، پیش‌نویس RFP PPP/ESCO برای محور نور.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): راه‌اندازی صندوق گردشی/گرنت نما، عقد اولین قرارداد ESCO، اجرای پایلوت ارزش‌گیری زمین در یک محور.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): تنوع‌بخشی درآمدها (تبلیغات کنترل‌شده/اجارهٔ فضا)، تثبیت بازپرداخت O&M از جریان‌های پایدار.

چرا «تأمین مالیِ هوشمند» قلب پایداری برنامه است؟

زیباسازی وقتی به سرمایه‌گذاری پایدار بدل می‌شود که منابع چندگانه با مدل بازپرداخت واقعی و حاکمیت مالی شفاف پیوند بخورند. از صرفه‌جویی انرژی تا اجاره/تبلیغات و ارزش‌افزودهٔ پیرامونی، هر پروژه باید جریان نقدی، O&M و KPI مشخص داشته باشد تا هم کیفیت تحویل بالا بماند و هم اعتماد عمومی تقویت شود.

۱۲) سنجش اثر، KPI و داشبورد

۱۲. سنجش اثر، KPI و داشبورد

از «ادعا» تا «داده»: چارچوب سنجش اقتصادی–اجتماعی–محیطی، گردآوری شواهد، و شفافیت عمومی

چرا مهم است؟
  • تبدیل زیباسازی به سرمایه‌گذاری با KPI قابل‌سنجش، مقایسهٔ «قبل/بعد»، و گزارش عمومی.
  • بهینه‌سازی تخصیص منابع و اولویت‌بندی محورها بر مبنای داده، نه حدس.
  • تقویت اعتماد عمومی و جذب سرمایه‌گذار/حامی با شفافیت و پاسخگویی.
اصول کلیدی سنجش:
  • Baseline → Target → Actual برای هر پروژه/محور.
  • روش‌های ترکیبی: سنجش میدانی، حسگر/شمارشگر، پیمایش افکار، دادهٔ تراکنش/تردد.
  • حریم خصوصی و اخلاق داده: حداقل‌گرایی، ناشناس‌سازی، ذخیره‌سازی ایمن.
اقتصادی
↑ فروش/تراکنش محلی · ↓ مغازه خالی · ↑ ارزش ملک پیرامون
اجتماعی/ایمنی
↑ ماندگاری/تردد پیاده · ↑ رضایت شهروند · ↓ رخداد/تصادف
کیفیت فضا/O&M
↑ نظم بصری · ↑ Up-time دارایی · ↓ MTTR/هزینه نگهداشت
۱۲.۱ مدل سنجش: از Baseline تا Impact
گام‌ها:
  1. Baseline: برداشت اولیه (عکس/ویدئو، ممیزی خیابان، نظرسنجی، تردد، روشنایی، فروش پایه).
  2. Targets: هدف‌گذاری سالانه/فصلی با آستانه‌های موفقیت.
  3. Actuals: سنجش دوره‌ای و گزارش «قبل/بعد» با نمودار روند.
سازوکار تضمین کیفیت داده:
  • پروتکل نمونه‌گیری/تکرارپذیری، کالیبراسیون حسگرها، ممیزی میدانی تصادفی، مستندسازی روش‌ها.
  • حریم خصوصی: دادهٔ ناشناس/تجمیعی، عدم گردآوری چهره/PII، نگهداری امن.
تحویل‌پذیری: کتابچهٔ روش‌شناسی، فرم‌های برداشت میدانی، چک‌لیست کیفیت داده.
۱۲.۲ شاخص‌های اقتصادی
شاخص‌ها:
  • تراکنش/فروش واحدهای صنفی پیرامون (روند ماهانه/فصلی).
  • نرخ اشغال و مغازه‌های خالی، ارزش ملک (نمونهٔ ارزیابی/رسمی).
  • حضور/ماندگاری شبانه در محورهای تجاری (شمارشگر/پیمایش).
داده/روش:
  • نمونه‌گیری کسبه (داوطلبانه/توافق BID)، دادهٔ پایانه‌های فروش تجمیعی، شمارش تردد.
  • تحلیل روند قبل/بعد و کنترل فصلی/مناسبتی.
تحویل‌پذیری: داشبورد اقتصادی محور، گزارش فصلی و نقشهٔ نقاط داغ.
۱۲.۳ شاخص‌های اجتماعی/ایمنی
شاخص‌ها:
  • تردد/ماندگاری پیاده، رضایت شهروندی، حس امنیت.
  • رخدادهای ایمنی (تصادف/لغزش/نور مزاحم) و شکایات.
داده/روش:
  • شمارشگرهای گذر، پیمایش آنلاین/میدانی، دادهٔ پلیس/اورژانس (توافق‌نامهٔ داده).
  • ممیزی شبانه نور/خوانایی، نقشهٔ نقاط تاریک/پرخطر قبل/بعد.
تحویل‌پذیری: گزارش اجتماعی/ایمنی محور، کارت امتیاز ماهانه.
۱۲.۴ شاخص‌های کیفیت فضا و نگهداشت (O&M)
شاخص‌ها:
  • نظم بصری (امتیاز ممیزی خیابان)، Up-time دارایی‌ها، MTTR.
  • هزینهٔ نگهداشت/دارایی/مترمربع، برنامهٔ سرویس به‌موقع، نظافت.
داده/روش:
  • CMMS با QR، گزارش قبل/بعد و ثبت خرابی، بازدیدهای دوره‌ای و عکس geotag.
تحویل‌پذیری: داشبورد O&M، گزارش SLA و برنامهٔ بهبود.
۱۲.۵ چارچوب نظرسنجی و مشارکت
طراحی پرسشنامه:
  • سؤالات کوتاه و معتبر برای کیفیت فضا، امنیت، دسترس‌پذیری، رضایت کسبه/شهروند.
  • QR روی تابلو/مبلمان، نسخهٔ آنلاین/کاغذی، مشوق‌های کوچک برای مشارکت.
تحلیل:
  • نمونه‌گیری تکرارشونده (Baseline/میانه/پایان)، تحلیل روند و تفکیک مکانی.
تحویل‌پذیری: بانک سؤالات استاندارد، الگوی گزارش، کارت امتیاز محله.
۱۲.۶ ممیزی «قبل/بعد» و استاندارد شواهد
شواهد:
  • عکس/ویدئو هم‌زاویه/هم‌ساعت، نقشهٔ نقاط مشکل، مقادیر کمی (لوکس/لغزش/تردد).
پروتکل:
  • تعریف نقاط ثابت برداشت، دوربین/سه‌پایه، زمان مشابه، فایل‌نام‌گذاری استاندارد.
تحویل‌پذیری: آلبوم قبل/بعد، ژئودیتابیس شواهد و گزارش تصویری.
۱۲.۷ معماری داشبورد و انتشار عمومی
اجزا:
  • نقشهٔ پروژه‌ها، کارت KPI هر محور، روند ماهانه، وضعیت SLA/O&M، گزارش‌های دانلودی.
  • سطوح دسترسی: عمومی (نمای کلی) / داخلی (جزئیات/عملیاتی).
گردآوری/به‌روزرسانی:
  • فید خودکار از CMMS/فرم‌ها، ورود دستی کنترل‌شده، زمان‌بندی ماهانه/فصلی.
  • استاندارد داده (Time Series، GeoJSON)، نسخه‌بندی و لاگ تغییرات.
تحویل‌پذیری: ماکت UI داشبورد، دیکشنری داده، تقویم انتشار.
۱۲.۸ سیاست حریم خصوصی، اخلاق داده و انطباق
اصول:
  • حداقل‌گرایی داده، ناشناس/تجمیعی، عدم گردآوری چهره/PII مگر با رضایت صریح.
  • امنیت: کنترل دسترسی، نگهداری محدود، هش/رمزنگاری، ممیزی دسترسی.
شفافیت:
  • صفحهٔ «روش سنجش» روی وب‌سایت، توضیح شاخص‌ها/منابع، و کانال اعتراض/تصحیح.
تحویل‌پذیری: سیاست حریم خصوصی دادهٔ سنجش، DPIA پروژه‌های دیجیتال.

سناریوی استقرار سنجش و داشبورد

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): برداشت Baseline برای ۳ محور، تعریف KPI/Target، ماکت داشبورد نسخهٔ ۰٫۱، فرم‌های میدانی + QR.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): استقرار شمارشگر/حسگر، پیمایش فصلی، اتصال CMMS به داشبورد، انتشار گزارش فصلی عمومی.
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): داشبورد کامل شهر، استانداردسازی روش‌ها، ممیزی سالانه و بهبود مستمر KPI.

چرا «سنجش اثر» قلبِ تصمیم‌گیری شهری است؟

وقتی هر محور با Baseline–Target–Actual سنجیده شود، بودجهٔ زیباسازی به‌صورت شفاف به نتایج واقعی (ایمنی، اقتصاد محلی، نظم بصری و کیفیت نگهداشت) گره می‌خورد. این شفافیت، چرخهٔ اعتماد–سرمایه‌گذاری–بهبود را فعال می‌کند و برنامه را از «تزئینات» به «سرمایه‌گذاری قابل دفاع» تبدیل می‌سازد.

۱۳) نقشهٔ راه اجرا (۹۰/۱۸۰/۳۶۰+)

۱۳. نقشهٔ راه اجرا (۹۰/۱۸۰/۳۶۰+)

از «بردهای سریع» تا «پروژه‌های سرمایه‌ای»: ترتیب‌بندی هوشمند، وابستگی‌ها و فازبندی بودجه

هدف نقشهٔ راه:
  • تحویل سریعِ ملموس در ۹۰ روز برای ساخت اعتماد عمومی و سیاسی.
  • گسترش مرحله‌ای در ۱۸۰ روز با بسته‌های استاندارد و قراردادهای آماده.
  • اجرای پروژه‌های سرمایه‌ای ۳۶۰+ روز با Stage-Gate و تأمین مالی پایدار.
اصل‌های برنامه‌ریزی:
  • توالی منطقی: زیرساخت‌های پایه → تجربهٔ کاربر → هویت/هنر → سرمایه‌ای.
  • هم‌راستاسازی با KPIهای بخش ۱۲ و حکمرانی بخش ۱۰.
  • فازبندی بودجه و منابع بخش ۱۱؛ مدیریت ریسک و HSE هم‌زمان.
تحویل به‌موقع
% آیتم‌های ۹۰/۱۸۰/۳۶۰ در موعد · تاخیر متوسط
اثر کوتاه‌مدت
↑ رضایت شهروند · ↑ ماندگاری · ↓ نقاط تاریک/ناایمن
پایداری بلندمدت
تحقق Stage-Gate · پوشش O&M · جذب منابع غیرشهرداری
۱۳.۱ برنامه ۹۰ روزه (بردهای سریع)
اقدامات اولویت‌دار:
  • پاکیزه‌سازی و نظم بصری (۱۹.۱–۱۹.۳): تیم واکنش سریع، پوشش ضدگرافیتی نقاط پرتکرار.
  • ایمنی/نور (۳.۱، ۳.۲): حذف نقاط تاریک بحرانی، شیلد/زاویه‌دهی چراغ‌های موجود.
  • پیاده‌مدار (۱.۱–۱.۳): لکه‌گیری کف، حذف موانع، نوارهای رنگی هدایت‌گر.
  • مبلمان (۲.۱–۲.۲): نیمکت/سطل/زیرسیگاری استاندارد در محورها منتخب.
  • ارتباطات: راه‌اندازی صفحهٔ پروژه، فرم گزارش مردمی (QR) و تقویم اطلاع‌رسانی.
تحویل‌پذیری ۹۰ روزه:
  • فهرست سایت‌های اجرا، نقشهٔ نقاط تاریک/ناایمن، گزارش قبل/بعد و عکس هم‌زاویه.
  • داشبورد نسخهٔ ۰٫۱ (KPI پایه)، منشور پایلوت و RACI مشخص.
پیش‌نیازها/ریسک:
  • مجوزهای سریع، تأمین مصالح استاندارد، TMP ساده، مدیریت انتظارات.
۱۳.۲ برنامه ۱۸۰ روزه (گسترش/استانداردسازی)
بسته‌های اجرایی:
  • پیاده‌مدار (۱.۴–۱.۵): آرام‌سازی تقاطع‌های بحرانی، پارکلت‌های ماژولار.
  • مبلمان (۲.۳–۲.۶): فلاورباکس/گریت، آبخوری چندارتفاعه، استندهای دوچرخه.
  • نور هویتی (۳.۳): فستون/پرده‌های نور در پلازای نمونه، رویداد نور کوچک.
  • هنر/نشانه‌ها (۴.*): یک دیوارنگاره و یک المان تعاملی سبک.
  • سیاست/راهنما: انتشار «راهنمای مبلمان و راه‌یابی» و «SLA نگهداشت» نسخهٔ ۱.۰.
تحویل‌پذیری ۱۸۰ روزه:
  • ۳ محور نمونه با کیت کامل مبلمان و نور بهسازی‌شده.
  • اتصال اولیهٔ CMMS/QR برای دارایی‌های نصب‌شده و گزارش ماهانهٔ KPI.
تأمین مالی:
  • استفاده از گرنت نما (۱۱.۷)، اسپانسری مبلمان (۱۱.۶) و یک ESCO کوچک برای روشنایی (۱۱.۴).
۱۳.۳ برنامه ۳۶۰+ روز (پروژه‌های سرمایه‌ای)
پروژه‌های شاخص:
  • پیاده‌راه کامل یک محور تجاری و میدانگاه شاخص (۱.۱).
  • نورپردازی نما/پل و زیرگذرهای تاریک با کنترل هوشمند (۳.۲).
  • المان هویتی شاخص یا دروازهٔ ورودی (۲۰.*).
  • فناوری مکان‌ـدیجیتال: ۲–۳ کیوسک فرهنگی + مسیر QR/AR (۱۸.*).
حکمرانی/قرارداد:
  • Stage-Gate کامل G0…G5، اسناد مناقصه، قراردادهای DB/DBB و PPP/ESCO برحسب پروژه.
  • برنامهٔ O&M و بودجهٔ نگهداشت تضمین‌شده، SLA/Up-time و KPI خروجی.
تأمین مالی:
  • ترکیب بودجهٔ سرمایه‌ای + Value Capture پیرامونی + اسپانسری/نام‌گذاری کنترل‌شده.
۱۳.۴ وابستگی‌ها و ترتیب اجرا (Sequencing)
توالی پیشنهادی:
  • زیرساخت پایه (کف/زهکش/ایمنی) ← مبلمان/سبزینگی ← نور کارکردی ← هویت/هنر ← دیجیتال/رویداد.
وابستگی‌های کلیدی:
  • آرام‌سازی تقاطع قبل از لایت‌آرت در همان محل؛ اصلاح کِرب پیش از نصب مبلمان دائمی.
  • شبکهٔ برق/کنترل قبل از نور هویتی و کیوسک‌های دیجیتال.
هماهنگی ذی‌نفعان:
  • راهداری/پلیس راهور، میراث/محیط‌زیست، شرکت‌های خدماتی (برق/گاز/مخابرات) و BID محلی.
تحویل‌پذیری: ماتریس وابستگی، چارت تصمیم، تقویم انسداد/کارگاه.
۱۳.۵ ریسک‌ها و راهکارهای کاهش
ریسک‌های متداول:
  • تاخیر تأمین/مجوز، نارضایتی محلی، اختلال ترافیک، خرابی زودهنگام تجهیزات.
پاسخ‌ها:
  • خرید مرحله‌ای/انبار حداقلی قطعات یدکی، TMP دقیق، اطلاع‌رسانی پیش‌دستانه، تضمین کیفیت و تست پیش از تحویل.
  • قرارداد O&M با SLA و پنالتی، بیمهٔ مسئولیت، ممیزی ایمنی/HSE دوره‌ای.
تحویل‌پذیری: ماتریس ریسک پروژه، برنامهٔ HSE، برنامهٔ ارتباطات بحران.
۱۳.۶ ریتم حکمرانی و گزارش‌دهی
کمیته‌ها/جلسات:
  • هفتگی PMO–پیمانکار، دو‌هفته‌یک‌بار هماهنگی ذی‌نفعان، ماهانه کمیتهٔ راهبری/شورا.
گزارش‌دهی:
  • داشبورد ماهانهٔ عمومی، گزارش فصلی KPI، جلسهٔ بازخورد محلی با BID/کسبه.
کنترل تغییرات:
  • فرآیند Change Control، ثبت تصمیمات Gate، مستندسازی انحرافات و دلایل.
تحویل‌پذیری: تقویم جلسات، الگوی گزارش، لاگ تغییرات.
۱۳.۷ فازبندی بودجه و منابع
اصل‌ها:
  • تمرکز CAPEX روی پروژه‌های سرمایه‌ای ۳۶۰+ و استفاده از منابع سریع برای ۹۰/۱۸۰.
  • اختصاص بخشی از درآمد/صرفه‌جویی به O&M (Ring-fencing) طبق بخش ۱۱.
ابزار مالی:
  • ESCO برای نور، گرنت نما برای محورها، اسپانسری مبلمان/رویداد، Value Capture برای پیرامون پروژه‌های شاخص.
تحویل‌پذیری: نقشهٔ منابع هر فاز، سناریوی جریان نقدی و سقف هزینهٔ چرخه عمر.
۱۳.۸ ارتباطات و مشارکت عمومی
اقدامات:
  • صفحهٔ پروژه، نقشهٔ زمان‌بندی کارگاه‌ها، خبرنامهٔ ماهانه، تابلوهای کارگاهی با QR.
  • نظرسنجی Baseline/میانه/پایان؛ رویدادهای خیابانی کوچک برای معرفی پروژه.
شاخص اثر:
  • مشارکت در نظرسنجی، رضایت محلی، کاهش شکایات، افزایش حضور.
تحویل‌پذیری: بستهٔ ارتباطی، تقویم محتوا، الگوی تابلو/QR.

خط‌زمان خلاصه

  • ۰–۹۰ روز: پاکیزه‌سازی/نور/پیاده‌مدار سریع · مبلمان پایه · داشبورد نسخهٔ ۰٫۱
  • ۹۰–۱۸۰ روز: آرام‌سازی تقاطع‌ها · پارکلت‌ها · مبلمان/سبزینگی کامل · رویداد نور کوچک · راهنماها نسخهٔ ۱.۰
  • ۱۸۰–۳۶۰+ روز: پیاده‌راه/میدانگاه شاخص · نور نما/پل · المان هویتی · کیوسک‌های دیجیتال · PPP/ESCO

چرا نقشهٔ راه ۹۰/۱۸۰/۳۶۰+؟

این فازبندی، تعادل میان «نتیجهٔ فوری» و «سرمایه‌گذاری پایدار» را برقرار می‌کند: ۹۰ روز برای ساخت اعتماد و نشان‌دادن اثر سریع؛ ۱۸۰ روز برای استانداردسازی و گسترش؛ و ۳۶۰+ برای پروژه‌های شاخص با بازگشت اقتصادی–اجتماعی. هم‌راستایی با حکمرانی (بخش ۱۰)، تأمین مالی (بخش ۱۱) و سنجش اثر (بخش ۱۲) تضمین می‌کند که هر ریال هزینه، به نتیجهٔ قابل‌دفاع و قابل‌اندازه‌گیری تبدیل شود.

۱۴) بومی‌سازی برای شهرداری‌های ایران

۱۴. بومی‌سازی برای شهرداری‌های ایران

هماهنگ‌سازی با ساختارهای نهادی، اقلیم‌ها، فرهنگ و زنجیرهٔ تأمین داخلی برای اجرای کم‌ریسک و پایدار

چرا مهم است؟
  • تبدیل استانداردهای جهانی به راهکارهای عملی و مقرون‌به‌صرفه در بستر حقوقی/مالی/فرهنگی ایران.
  • کاهش ریسک مجوز و نگهداشت با هم‌راستایی نهادی و اقلیمی.
  • اتکا بر ساخت داخل، پشتیبانی قطعات و آموزش بهره‌برداران شهری.
اصول کلیدی بومی‌سازی:
  • انطباق حقوقی–نهادی و هماهنگی بین‌سازمانی از ابتدا.
  • انتخاب مصالح/جزئیات مناسب اقلیم (UV/خوردگی/ریزگرد/یخ‌زدگی).
  • زبان/خط/RTL و دسترس‌پذیری واقعی (کودک/سالمند/توان‌یاب).
انطباق نهادی
صدور مجوز به‌موقع · کاهش بازگشت پرونده · هم‌راستایی قرارداد
پایداری نگهداشت
Up-time دارایی · MTTR پایین · دسترسی قطعهٔ یدکی داخل
پذیرش اجتماعی
رضایت شهروند/کسبه · مشارکت محلی · هماهنگی فرهنگی
۱۴.۱ انطباق نهادی و حقوقی
چارچوب‌ها و بازیگران:
  • شورا و کمیسیون‌های تخصصی (تصویب برنامه/بودجه)، شهرداری/سازمان‌های تابعه (زیباسازی، ترافیک، فضای سبز، پسماند).
  • هماهنگی با پلیس راهور، راهداری، میراث فرهنگی، شرکت‌های خدماتی (برق/گاز/آب/مخابرات).
پیشنهاد اجرایی:
  • تهیهٔ «چک‌لیست انطباق» برای هر پروژه (علائم/HSE/محیط‌زیست/حریم تأسیسات).
  • تدوین تقویم مجوز و بستهٔ تصمیم برای شورا (RACI + Stage-Gate بخش ۱۰).
اسناد/ضوابط رایج شهری:
  • رعایت ضوابط ایمنی کارگاه، راهنمای تابلوها/راه‌یابی شهری، ملاحظات دسترس‌پذیری.
  • انطباق نور معابر با دستورالعمل‌های متعارف دستگاه برق و مدیریت نور مزاحم.
تحویل‌پذیری: ماتریس انطباق نهادی، برنامهٔ مجوز، الگوی گزارش به شورا.
۱۴.۲ استانداردها و مقررات فنی
اصول:
  • رعایت دستورالعمل‌های رایج در حوزهٔ کفسازی/شیب/زهکش، روشنایی کارکردی و ایمنی معابر.
  • دستیابی به سطوح لغزش مناسب، حفاظت الکتریکی، ارتینگ، و مقاوم‌سازی در برابر خوردگی/UV.
کنترل کیفیت و تحویل:
  • نمونه‌تست مصالح، چک‌لیست اجرا، تحویل موقت/قطعی با آموزش بهره‌بردار.
  • ثبت QR دارایی و اتصال به CMMS برای نگهداشت دوره‌ای.
تحویل‌پذیری: چک‌لیست‌های فنی، مدارک آزمایش، دفترچهٔ O&M و کارت دارایی.
۱۴.۳ اقلیم و مصالح: چهار سناریوی رایج
سواحل (مرطوب/نمکی):
  • استیل ۳۱۶/گالوانیزهٔ گرم، رنگ پودری دریایی، آب‌بندی اتصالات؛ نور با IP/IK بالا و شیشهٔ ضدنمک.
  • کف ضدلغزش + زهکش پرظرفیت؛ گیاهان مقاوم به نمک؛ برنامهٔ شست‌وشوی نمک.
گرم و خشک/ریزگرد:
  • سطوح مات/ضد UV، درز انبساط، آب‌رو خطی؛ پوشش‌های آسان‌پاک.
سردکوهستانی/یخ‌زدگی:
  • مصالح مقاوم یخ‌زدگی/ذوب، شیب‌بندی دقیق، پرهیز از لعاب براق؛ گرمایش نقطه‌ای برای آبخوری.
معتدل شهری:
  • دیمر فصلی نور، ترکیب سایه‌بان/درخت، فینیش ضدگرافیتی برای مبلمان در نقاط پرتردد.
تحویل‌پذیری: پالت مصالح/رنگ هر اقلیم، دیتیل‌های خاص، برنامهٔ نگهداشت فصلی.
۱۴.۴ طراحی فرهنگی و هویت ایرانی–اسلامی
راهبرد:
  • الگوها/موتیف‌های بومی هر شهر (خشت/آجرکاری، خَرّازی/حصیربافی، نقوش کاشی، گلیم/ترنج).
  • تقویم رویدادهای ملی/آیینی (نوروز، یلدا، مناسبت‌های رسمی) در «رویدادهای نور/گل» و مبلمان مناسبتی.
اجرا:
  • دیوارنگاره‌های روایت‌محور، نشانه‌های ورودی محله با تایپوگرافی فارسی خوانا.
  • کاهش تزاحم بصری: اندازه/محل نمادها، احترام به بافت تاریخی و حقوق همسایه.
تحویل‌پذیری: کیت هویت (فونت/رنگ/آیکون)، بانک موتیف بومی، راهنمای تیپولوژی نشانه‌ها.
۱۴.۵ زبان، تایپوگرافی، RTL و دسترس‌پذیری
زبان/خط:
  • رعایت راست‌به‌چپ، اعداد فارسی در اعلان عمومی، خوانایی بالا در تابلو/کیت‌های دیجیتال.
  • استفاده از فونت‌های فارسیِ شهرتان (Lalezar/Sahel/Samim/Shabnam/Tanha/Vazirmatn) با سطح وزن مناسب.
دسترس‌پذیری:
  • کنتراست مناسب رنگ، ارتفاع نصب خوانا، پشتیبانی خوانش‌گر/QR چندزبانه در کیوسک‌ها.
  • کدگذاری لمسی (Tactile)، رمپ استاندارد، فضای گردش ویلچر در مبلمان/پارکلت.
تحویل‌پذیری: دستورالعمل تایپوگرافی فارسی، الگوی تابلو RTL، چک‌لیست دسترس‌پذیری.
۱۴.۶ زنجیرهٔ تأمین، ساخت داخل و نگهداشت
راهبرد:
  • ترجیح ساخت داخل برای مبلمان/نور/سازه؛ استانداردسازی قطعات یدکی و پوشش‌های متداول.
  • پرهیز از اقلام کمیاب/تحریم‌پذیر؛ جایگزین داخلی با کیفیت و تست میدانی.
O&M و آموزش:
  • قرارداد O&M مبتنی بر SLA؛ انبار قطعات بحرانی؛ آموزش ادواری نیروهای خدمات شهری.
  • QR روی هر دارایی برای ثبت خرابی/سرویس در CMMS.
تحویل‌پذیری: فهرست سازندگان داخلی تأییدشده، کاتالوگ قطعات، طرح آموزش بهره‌بردار.
۱۴.۷ تأمین مالی بومی و مشارکت محلی
ابزارها:
  • اسپانسری/نام‌گذاری کنترل‌شدهٔ مبلمان/پلازا، صندوق گردشی و گرنت بهسازی نما برای محورهای تجاری.
  • مشارکت کسبه (BID محلی)، خیّرسازان شهری، جشنواره‌های فصلی با حامی محلی.
حاکمیت مالی:
  • حساب امانی پروژه، شفافیت هزینه‌کرد، اولویت‌دادن به O&M در جریان نقدی.
تحویل‌پذیری: بستهٔ تأمین مالی محلی، الگوی قرارداد حمایتی، تقویم جذب منابع.
۱۴.۸ مجوزها و هماهنگی بین‌سازمانی
نقشهٔ هماهنگی:
  • تعیین حلقهٔ هماهنگی با خدمات شهری، برق/گاز/آب/مخابرات، راهور، میراث؛ پیش‌جلسهٔ کارگاهی قبل از اجرا.
  • طرح ترافیک موقت (TMP)، برنامهٔ انسداد معبر، تابلوهای هشدار و اطلاع‌رسانی محلی.
پایش و مستندسازی:
  • لاگ مجوزها و صورت‌جلسات، چک‌لیست تحویل، گزارش تصویری قبل/بعد و نقشهٔ as-built.
تحویل‌پذیری: تقویم مجوز، نقشهٔ ذی‌نفعان، صورت‌جلسهٔ هماهنگی.
۱۴.۹ نگهداشت، پاکبانی و عملیات روزمره
برنامهٔ عملیات:
  • پاکیزه‌سازی و نظم بصری (رسته ۱۹) با تیم واکنش سریع، پوشش ضدگرافیتی نقاط پرتکرار.
  • روتین نظافت مبلمان/کف/نور؛ جدول سرویس فصلی و تخصیص نیرو/تجهیزات.
سنجش و پاسخ:
  • داشبورد O&M (Up-time/MTTR)، مسیر گزارش مردمی (QR)، SLA برای خرابی حیاتی/غیرحیاتی.
تحویل‌پذیری: برنامهٔ O&M محوری، چک‌لیست نظافت، گزارش قبل/بعد.
۱۴.۱۰ ارتباطات محلی و مشارکت شهروندی
کانال‌ها:
  • سراهای محله/مساجد/مدارس، شوراهایاری/NGO محلی، شبکه‌های اجتماعی بومی.
  • کارگاه‌های هم‌آفرینی (Co-Create)، رأی‌گیری برای طرح‌های هنری/المان‌ها.
شاخص‌ها:
  • تعداد مشارکت‌کنندگان، رضایت محلی، کاهش شکایات، نرخ مراقبت داوطلبانه از فضا.
تحویل‌پذیری: بستهٔ ارتباطات محله‌محور، برنامهٔ رویداد و فرم بازخورد.

سناریوی استقرار بومی‌سازی

  • بردهای سریع (≤ ۳ ماه): تدوین چک‌لیست انطباق و نقشهٔ هماهنگی، انتخاب پالت اقلیمی، راهنمای تایپوگرافی RTL و بستهٔ ارتباطات محلی.
  • مرحله‌ای (۳–۱۲ ماه): عقد قرارداد O&M با قطعات داخلی، آموزش نیروها، پایلوت یک محور با هویت بومی و سنجش «قبل/بعد».
  • سرمایه‌ای (۱۲+ ماه): تعمیم به کل پورتفو، استقرار کامل CMMS/QR، استانداردسازی تأمین‌کنندگان داخلی و ممیزی سالانه.

چرا بومی‌سازی کلید موفقیت اجرایی است؟

حتی بهترین ایده‌های جهانی بدون توجه به اقلیم، زنجیرهٔ تأمین، فرهنگ و ساختار نهادی ایران، به نتیجهٔ پایدار نمی‌رسند. بومی‌سازیِ هوشمند، ریسک مجوز و نگهداشت را کاهش می‌دهد، هزینهٔ چرخهٔ عمر را پایین می‌آورد و پذیرش اجتماعی را بالا می‌برد—و درست همین‌هاست که زیباسازی را از «هزینهٔ تزئینی» به سرمایه‌گذاری شهریِ قابل دفاع تبدیل می‌کند.

۱۵) ریسک‌ها و پاسخ‌ها

۱۵. ریسک‌ها و پاسخ‌ها (Risk Register & Mitigation Plan)

چارچوب شناسایی، تحلیل، پاسخ و پایش ریسک در اجرای برنامه‌های زیباسازی شهری

هدف از این بخش:
  • پیش‌بینی چالش‌های اجرایی، مالی، اجتماعی و نهادی پیش از وقوع.
  • تعریف پاسخ‌ها و مالک هر ریسک (RACI)، و مستندسازی مسیر کاهش یا انتقال آن.
  • ایجاد نظام پایش و گزارش ریسک در طول اجرای فازهای ۹۰/۱۸۰/۳۶۰+.
دسته‌بندی اصلی ریسک‌ها:
  • اجرایی و فنی
  • مالی و تأمین
  • اجتماعی و فرهنگی
  • محیط‌زیستی و HSE
  • حقوقی، نهادی و قراردادی
پایداری پروژه
ریسک‌های بحرانی کنترل‌شده ≤ ۵٪ · تاخیر متوسط < ۱۰٪
ایمنی و HSE
حادثه صفر · گزارش HSE منظم · بازرسی دوره‌ای
ریسک مالی
انحراف هزینه ≤ ۵٪ · تسویه در موعد · DSRA فعال
۱۵.۱ فرآیند مدیریت ریسک
گام‌ها:
  1. شناسایی: جلسات آغازین با ذی‌نفعان، مرور تجربیات مشابه، لیست ریسک پایه.
  2. تحلیل: احتمال × اثر = سطح ریسک (High/Medium/Low).
  3. پاسخ: اجتناب، کاهش، انتقال (بیمه/قرارداد)، پذیرش.
  4. پایش: گزارش ماهانه، به‌روزرسانی ماتریس، ثبت در داشبورد.
ابزارها:
  • Risk Register (فرم الکترونیکی یا Google Sheet) متصل به PMO Dashboard.
  • RACI Matrix برای تعیین مالک/مسئول هر ریسک.
  • Heatmap بصری (Matrix 5×5).
تحویل‌پذیری: ماتریس ریسک پایه، فرم پاسخ، تقویم مرور ریسک.
۱۵.۲ ریسک‌های اجرایی و فنی
نمونه ریسک‌ها:
  • تاخیر در تأمین مصالح یا پیمانکار.
  • خطا در طراحی جزئیات اجرایی و ناسازگاری با واقعیت میدانی.
  • کیفیت پایین نصب مبلمان یا نور و خرابی زودهنگام.
پاسخ‌ها:
  • پیش‌خرید مرحله‌ای اقلام حیاتی، تست میدانی مصالح قبل از نصب، کنترل کیفیت مستقل (QC).
  • آموزش پیمانکاران و بازدیدهای مشترک شهرداری/ناظر/سازنده.
تحویل‌پذیری: لیست پیمانکاران ارزیابی‌شده، چک‌لیست QC، گزارش بازرسی.
۱۵.۳ ریسک‌های مالی و تأمین
نمونه ریسک‌ها:
  • نوسان نرخ ارز و افزایش قیمت مصالح.
  • تأخیر در تخصیص بودجه یا پرداخت صورت‌وضعیت.
  • کاهش مشارکت اسپانسرها یا منابع غیرشهرداری.
پاسخ‌ها:
  • قیمت‌گذاری مرحله‌ای، استفاده از DSRA (ذخیرهٔ پوشش بدهی).
  • انعقاد تفاهم‌نامهٔ اسپانسری و مشارکت خصوصی قبل از شروع فاز ۳۶۰.
  • پایش تورم و به‌روزرسانی فهرست‌بها فصلی.
تحویل‌پذیری: جدول شاخص تورم، برنامهٔ نقدینگی، مدل بازپرداخت (بخش ۱۱).
۱۵.۴ ریسک‌های اجتماعی و فرهنگی
نمونه ریسک‌ها:
  • نارضایتی کسبه از انسداد مسیر یا تغییر منظر مغازه‌ها.
  • برداشت منفی از آثار هنری/نمادها در جوامع محلی.
  • تخریب عمدی یا وندالیسم در فضاهای عمومی.
پاسخ‌ها:
  • برنامهٔ اطلاع‌رسانی و مشارکت محلی پیش از اجرا (Co-Design).
  • استفاده از هنرمندان بومی و مشورت با شورای فرهنگی.
  • نصب دوربین/نور حفاظتی و پشتیبانی نگهداشت سریع.
تحویل‌پذیری: برنامهٔ ارتباطات محلی، فرم بازخورد شهروندی، گزارش رضایت.
۱۵.۵ ریسک‌های محیط‌زیستی و HSE
نمونه ریسک‌ها:
  • آسیب به درختان و فضای سبز موجود.
  • آلودگی صوتی/گردوغبار در فاز ساخت.
  • حوادث کارگاهی یا تردد خطرناک عابران.
پاسخ‌ها:
  • برنامهٔ HSE با چک‌لیست روزانه، نوار حفاظتی و مسیر عابر ایمن.
  • آبیاری و حفاظت موقت از درختان، کنترل گردوغبار با شست‌وشوی روزانه.
  • بیمهٔ مسئولیت و بازرسی ایمنی دوره‌ای.
تحویل‌پذیری: طرح HSE، چک‌لیست ایمنی، گزارش حادثه صفر.
۱۵.۶ ریسک‌های حقوقی و قراردادی
نمونه ریسک‌ها:
  • ابهام در شرح خدمات یا حدود تعهدات پیمانکار.
  • اختلاف در زمان‌بندی یا پرداخت‌ها.
  • دعاوی احتمالی ناشی از خرابی یا خسارت به ملک خصوصی.
پاسخ‌ها:
  • بازبینی دقیق قراردادها با بخش حقوقی شهرداری، درج SLA و پنالتی.
  • بیمهٔ پروژه و پیمانکاران، صورت‌جلسات دقیق پیشرفت و تحویل.
تحویل‌پذیری: الگوی قرارداد یکپارچه، جدول SLA/پنالتی، گزارش اختلافات.
۱۵.۷ ماتریس ریسک (Risk Matrix 5×5)
احتمال ↓ / اثر →کممتوسطزیادخیلی زیادبحرانی
خیلی زیادمتوسطزیادزیادبحرانیبحرانی
زیادپایینمتوسطزیادزیادبحرانی
متوسطپایینمتوسطمتوسطزیادزیاد
کمپایینپایینمتوسطمتوسطزیاد
خیلی کمپایینپایینپایینمتوسطمتوسط

ریسک‌های بحرانی نیازمند تصمیم مدیریتی فوری و اقدام پیشگیرانه‌اند.

برنامهٔ پایش و گزارش ریسک

  • هفتگی: مرور ریسک‌های اجرایی در جلسات کارگاهی PMO–پیمانکار.
  • ماهانه: به‌روزرسانی Risk Register و ارائهٔ Heatmap در داشبورد.
  • فصلی: گزارش تحلیلی به شورای راهبری با روند ریسک و پاسخ‌ها.

چرا «مدیریت ریسک» بخش جدایی‌ناپذیر از برنامهٔ زیباسازی است؟

زیباسازی شهری، ترکیبی از هنر، مهندسی و مشارکت مردمی است—و در چنین ترکیبی، ریسک‌ها اجتناب‌ناپذیرند. با وجود یک ریسک‌ریجستر زنده، می‌توان پیش از تبدیل‌شدن خطاها به بحران، آن‌ها را پیش‌بینی و کنترل کرد. مدیریت ریسک مؤثر، ضامن تحویل به‌موقع، ایمنی شهروندان و اعتماد عمومی است.

۱۶) جمع‌بندی و پیام برای مدیر مالی

۱۶. جمع‌بندی و پیام برای مدیر مالی

چرا زیباسازی شهری یک «سرمایه‌گذاری» با بازگشت سنجش‌پذیر است و چه تصمیم‌های مالی لازم داریم؟

نکتهٔ کلیدی برای مدیر مالی:
  • زیباسازی = سبد پروژه‌های درآمدزا/صرفه‌جویی‌زا با KPI و SLA روشن (بخش‌های ۱۰ تا ۱۲).
  • بازگشت سرمایه از سه مسیر: افزایش تراکنش محلی، صرفه‌جویی O&M/انرژی، منابع بیرونی (PPP/ESCO/گرنت/اسپانسری).
  • پوشش ریسک با ریسک‌ریجستر، قرارداد نتیجه‌محور و حاکمیت مالی شفاف (بخش‌های ۱۱ و ۱۵).
آنچه برای تصویب پیشنهاد می‌شود:
  • تخصیص مرحله‌ای بودجه (۹۰/۱۸۰/۳۶۰+) با Gateهای تصویب و گزارش «قبل/بعد» (بخش ۱۳).
  • Ring-fencing بخشی از درآمد/صرفه‌جویی برای O&M تضمینی.
  • اجازهٔ عقد قراردادهای ESCO/PPP برای نور/رسانه/پلازا و راه‌اندازی صندوق گردشی نما.
بازگشت مالی
Payback ≤ ۳–۵ سال · نسبت منافع به هزینه ≥ ۱٫۵
انضباط مالی
انحراف هزینه ≤ ۵٪ · گزارش‌پذیری ماهانه · ممیزی
پایداری O&M
Up-time ≥ ۹۹٪ · MTTR ≤ ۴۸–۷۲ساعت · سهم O&M از درآمد پایدار
۱۶.۱ استدلال مالی فشرده (ROI/Payback)
جریان منافع:
  • ↑ فروش و تراکنش کسبه پیرامون محورهای بهسازی‌شده (اثر پیاده‌پذیری/نور/نشستن).
  • ↓ هزینهٔ نگهداشت و خرابی با استانداردسازی مبلمان/نور و CMMS (O&M).
  • درآمدهای پایدار: اسپانسری/نام‌گذاری، اجارهٔ فضا، تبلیغات کنترل‌شده.
چارچوب محاسبه:
  • Baseline–Target–Actual برای هر محور (بخش ۱۲) + مدل نقدینگی (بخش ۱۱).
  • Payback پروژه‌های نور با ESCO: ۲–۴ سال (با دیمر/سنسور/کات‌آف و SLA).
  • ROI محورهای تجاری با پارکلت/پلازا: رشد تراکنش و اشغال واحدها در ۱۲–۱۸ ماه.
تحویل‌پذیری: برگهٔ محاسبات ROI/Payback برای هر بسته، همراه با سناریوهای بدبینانه/میانه/خوش‌بینانه.
۱۶.۲ ساختار هزینه: CAPEX / OPEX
CAPEX (نمونه):
  • کفسازی/زهکش، نور کارکردی/هویتی، مبلمان استاندارد، پارکلت/پلازا، تجهیزات دیجیتال.
OPEX (نمونه):
  • نظافت/نگهداشت، برق/انرژی، جایگزینی قطعات، عملیات رویداد/برنامه‌های فصلی.
راهبرد بهینه‌سازی:
  • طراحی برای نگهداشت (SLA، قطعات استاندارد، پوشش ضدگرافیتی/خوردگی).
  • Ring-fence بخشی از درآمد/صرفه‌جویی برای O&M تضمینی.
تحویل‌پذیری: WBS هزینه، جدول چرخهٔ عمر، برنامهٔ تأمین قطعات و آموزش بهره‌بردار.
۱۶.۳ منابع مالی و قراردادها (هم‌راستا با بخش ۱۱)
منابع:
  • بودجهٔ سرمایه‌ای/جاری، گرنت، اسپانسری/نام‌گذاری، BID محلی، Value Capture، PPP/ESCO.
قراردادها:
  • DBB برای بسته‌های استاندارد؛ DB/EPCC برای زمان‌حساس؛ ESCO/PPP برای نور/درآمد.
  • الزامات: KPI خروجی، Up-time، پنالتی SLA، شفافیت هزینهٔ چرخهٔ عمر.
تحویل‌پذیری: RFP مالی–فنی، ماتریس ریسک مالی، Term Sheet قراردادهای مشارکتی.
۱۶.۴ کنترل ریسک مالی و انطباق
کنترل‌ها:
  • حساب امانی پروژه، سقف انحراف هزینه، قفل O&M، ممیزی فصلی.
  • پایش تورم/شاخص‌ها، تعدیل شفاف قرارداد، مدیریت مطالبات پیمانکار.
پایش و گزارش:
  • داشبورد مالی ماهانه، Heatmap ریسک، گزارش فصلی به شورا.
تحویل‌پذیری: دستورالعمل کنترل مالی، قالب گزارش، تقویم ممیزی.
۱۶.۵ تعهدات شفاف برای تصویب
آنچه تعهد می‌دهیم:
  • Up-time ۹۹٪ برای نور/دیجیتال، MTTR ≤ ۴۸–۷۲ساعت برای خرابی حیاتی.
  • گزارش Baseline–Target–Actual و انتشار عمومی داشبورد (بخش ۱۲).
  • Payback و ROI مستند برای بسته‌های نور/پلازا/پارکلت.
شرایط توقف/بازنگری:
  • عدم تحقق KPI در دو فصل متوالی → Gate بازنگری و اصلاح دامنه/تأمین مالی.
  • انحراف هزینه > ۵٪ بدون توجیه → فعال‌سازی برنامهٔ صرفه‌جویی.
تحویل‌پذیری: صورتجلسهٔ تعهدات، شاخص‌های توقف، برنامهٔ اصلاح.
۱۶.۶ پیام مستقیم به مدیر مالی (CFO Message)

خانم/آقای مدیر مالی، این برنامه «هزینهٔ تزئینی» نیست؛ مجموعه‌ای از پروژه‌های دارای بازگشت سنجش‌پذیر است: صرفه‌جویی انرژی، کاهش هزینهٔ نگهداشت، افزایش تراکنش محلی و جذب منابع بیرونی. پیشنهاد ما تصویب مرحله‌ای با Gateهای کنترل، گزارش دوره‌ای، و قراردادهای نتیجه‌محور است. در مقابل، تعهد می‌دهیم O&M تضمینی، شفافیت کامل و توقف/اصلاح در صورت عدم تحقق KPI را اجرا کنیم.

درخواست‌های تصویب از مدیر مالی

  1. تصویب سبد ۹۰/۱۸۰/۳۶۰+ با Gateهای مالی–فنی و سقف انحراف هزینه ≤ ۵٪.
  2. اجازهٔ عقد ESCO برای نور معابر/نما + راه‌اندازی صندوق گردشی/گرنت بهسازی نما.
  3. Ring-fencing بخشی از درآمد/صرفه‌جویی برای O&M و نگهداشت تضمینی.
  4. الزام انتشار داشبورد KPI مالی/عملکردی ماهانه و گزارش فصلی به شورا.

جمع‌بندی

با این چارچوب، هر ریال هزینه‌شده در زیباسازی، به نتیجهٔ قابل‌دفاع در ایمنی، اقتصاد محلی، نظم بصری و تصویر برند شهر تبدیل می‌شود. ابزارهای مالی و حکمرانی تعریف‌شده، ریسک را کنترل و بازگشت را تضمین می‌کنند. اکنون زمان تصمیم است: اجازه دهید با فاز ۹۰ روزه شروع کنیم، دادهٔ «قبل/بعد» را منتشر کنیم و سپس به‌صورت مرحله‌ای به سمت پروژه‌های سرمایه‌ای حرکت کنیم.

۱۷) پیوست‌ها و کیت اجرایی

۱۷. پیوست‌ها و کیت اجرایی

قالب‌ها، چک‌لیست‌ها، راهنماهای فنی، مستندات خرید و فایل‌های آمادهٔ اجرا برای تیم‌های شهرداری

راهنما: لینک‌های زیر را پس از آپلود فایل‌ها در «کتابخانه رسانه» وردپرس، با URL واقعی جایگزین کنید. کلاس download-chip برای نمایش چیپ‌های دانلودی است؛ اگر در استایل‌های شما نیست، می‌توانید با CSS ساده نمای دکمه‌ای به آن بدهید.
۱۷.۱ قالب‌های مدیریتی پروژه (Project Templates)
۱۷.۲ چک‌لیست‌های فنی و تحویل (QA/QC & Handover)
۱۷.۳ مشخصات فنی و دیتیل‌ها (Specs & Details)
۱۷.۴ راهنمای هویت بصری و راه‌یابی (Brand & Wayfinding)
۱۷.۵ فرم‌ها و سنجش (Measurement & Surveys)
۱۷.۶ O&M، SLA و CMMS (نگهداشت)
۱۷.۷ خرید/مناقصه و قراردادها (Procurement)
۱۷.۸ ترافیک موقت، HSE و مجوزها
۱۷.۹ ارتباطات و رسانه (Comms Kit)
۱۷.۱۰ هنر شهری و رویداد (Artists & Events)
۱۷.۱۱ بومی‌سازی و اقلیم (Localization Kit)
۱۷.۱۲ حقوقی، IP و حاکمیت داده

هدف کیت اجرایی

این کیت، فاصلهٔ «تصمیم» تا «اجرای استاندارد» را کوتاه می‌کند: قالب‌ها و دیتیل‌های یکپارچه، ریسک اجرا را کاهش می‌دهد، سرعت مناقصه و تحویل را افزایش می‌دهد و نگهداشت را از روز نخست قابل‌پایش می‌کند. با جایگذاری فایل‌های واقعیِ شهرداری در این ساختار، هر محورِ زیباسازی به‌صورت تکرارپذیر و سنجش‌پذیر اجرا خواهد شد.

۱۸) پرسش‌های پرتکرار

۱۸. پرسش‌های پرتکرار

پاسخ‌های شفاف و مدیریتی دربارهٔ بودجه، بازگشت سرمایه، نگهداشت، مشارکت و مجوزها

برای یافتن سریع، از جستجوی مرورگر (Ctrl/Cmd + F) استفاده کنید یا از آکاردئون‌های زیر باز کنید.
۱) چرا «زیباسازی» هزینهٔ تزئینی نیست؟

زیباسازی سبدی از پروژه‌های درآمدزا/صرفه‌جویی‌زا با KPI و SLA مشخص است (بخش‌های ۱۰–۱۲): پیاده‌مداری، نور استاندارد، مبلمان و هویت محیطی → ↑ تردد و ماندگاری، ↑ تراکنش کسبه، ↓ هزینهٔ O&M و حوادث. با سنجش Baseline–Target–Actual، بازگشت آن قابل دفاع می‌شود.

۲) بازگشت سرمایه (ROI/Payback) چگونه محاسبه می‌شود؟

برای هر بسته، منافع (فروش محلی، صرفه‌جویی انرژی/نگهداشت، درآمد اسپانسری/اجاره) در برابر CAPEX/OPEX سنجیده می‌شود. مدل نقدینگی در بخش ۱۱ و سنجش در بخش ۱۲ آمده است. Payback نور با ESCO معمولاً ۲–۴ سال و برای محورهای تجاری با پارکلت/پلازا ۱۲–۱۸ ماه هدف‌گذاری می‌شود.

۳) چگونه مطمئن می‌شویم نگهداشت (O&M) پایدار است؟

قراردادهای نتیجه‌محور با SLA/Up-time/MTTR + ثبت دارایی‌ها در CMMS/QR (بخش ۱۰ و ۱۲). بخشی از درآمد/صرفه‌جویی‌ها به‌صورت Ring-fenced برای O&M اختصاص می‌یابد (بخش ۱۱).

۴) آیا این پروژه‌ها موجب سدّ معبر یا نارضایتی کسبه نمی‌شود؟

برنامهٔ ترافیک موقت (TMP)، فازبندی اجرا، اطلاع‌رسانی پیش‌دستانه و مشارکت BID/کسبه (بخش ۱۳ و ۱۴) اجرا می‌شود. پارکلت‌ها و ارتقای پیاده‌مداری معمولاً فروش محلی را افزایش می‌دهند؛ ممیزی «قبل/بعد» منتشر می‌شود.

۵) منابع مالی از کجا تأمین می‌شود؟

سبد منابع چندگانه: بودجهٔ سرمایه‌ای/جاری، گرنت، PPP/ESCO برای نور/درآمد، اسپانسری/نام‌گذاری کنترل‌شده، مشارکت کسبه (BID) و ابزارهای ارزش‌گیری زمین (Value Capture). ساختار و بازپرداخت در بخش ۱۱ آمده است.

۶) نورپردازی مزاحم یا خیرگی ایجاد نمی‌کند؟

خیر. طراحی با ULOR≈۰، کات‌آف، شیلد و CCT متعادل (۳۰۰۰–۴۰۰۰K) انجام می‌شود؛ زمان‌بندی/دیمر و سنسور حضور نیز مصرف و مزاحمت را کاهش می‌دهد (بخش ۳).

۷) چه تضمینی برای کیفیت و زمان‌بندی وجود دارد؟

چارچوب Stage-Gate با کنترل‌های طراحی/ایمنی، RACI شفاف، و قرارداد با SLA/پنالتی (بخش ۱۰). گزارش پیشرفت و KPIها روی داشبورد عمومی منتشر می‌شود (بخش ۱۲).

۸) اگر وندالیسم یا تخریب عمدی رخ دهد چه می‌کنید؟

پوشش‌های ضدگرافیتی، اتصالات امنیتی، نور حفاظتی، نظارت اجتماعی و تیم واکنش سریع؛ به‌علاوه آموزش و مشارکت محلی برای مالکیت اجتماعی فضا (بخش ۱۵ و ۱۴).

۹) تبلیغات و اسپانسری باعث شلوغی بصری نمی‌شود؟

چارچوب بصری و مکانی دقیق (اندازه/محل مجاز، مدت قرارداد، ممنوعیت خیرگی) + کمیتهٔ هویت شهری برای کنترل یکپارچگی (بخش ۱۱.۶ و ۱۴.۴).

۱۰) دسترس‌پذیری افراد توان‌یاب چگونه تضمین می‌شود؟

استاندارد رمپ/شیب، مسیر آزاد ≥ ۱۸۰cm، کنتراست رنگ، علائم لمسی (Tactile)، ارتفاع مناسب مبلمان/آبخوری و پشتیبانی چندزبانه/QR در کیوسک‌ها (بخش ۱۴.۵).

۱۱) مجوزها و هماهنگی‌های بین‌سازمانی زمان‌بر نیست؟

«نقشهٔ هماهنگی» با خدمات شهری/راهور/میراث/شرکت‌های خدماتی و تقویم مجوز از ابتدا تنظیم می‌شود؛ بسته‌های تصمیم برای شورا آماده است (بخش ۱۴.۱ و ۱۴.۸).

۱۲) سنجش اثر چگونه عملی و شفاف می‌شود؟

برداشت Baseline، هدف‌گذاری، سنجش دوره‌ای و انتشار داشبورد عمومی (اقتصادی/اجتماعی/O&M) با دادهٔ ناشناس/تجمیعی (بخش ۱۲). عکس/ویدئو هم‌زاویه و شمارشگر/پیمایش هم ضمیمه می‌شود.

۱۳) زمان‌بندی کل پروژه‌ها چیست؟

فازبندی ۹۰/۱۸۰/۳۶۰+ (بخش ۱۳): بردهای سریع (پاکیزه‌سازی/نور/پیاده‌مدار)، سپس استانداردسازی و در نهایت پروژه‌های سرمایه‌ای (پیاده‌راه/میدانگاه/المان شاخص).

۱۴) بومی‌سازی برای شرایط ایران چطور انجام شده؟

انطباق حقوقی–نهادی، مصالح/جزئیات مناسب اقلیم، RTL/تایپوگرافی فارسی، ساخت داخل و زنجیرهٔ تأمین پایدار (بخش ۱۴).

۱۵) نقش بخش خصوصی چیست؟

مشارکت از مسیر PPP/ESCO (نور/دیجیتال/پلازا)، اسپانسری/نام‌گذاری کنترل‌شده، و BID محلی. ریسک/بازپرداخت و KPIها در قراردادها مشخص است (بخش ۱۱ و ۱۰).

چرا این FAQ مهم است؟

پرسش‌های پرتکرار، همان نگرانی‌های رایج تصویب و اجراست. با پاسخ‌های مبتنی بر KPI، SLA و شواهد «قبل/بعد»، مسیر تصمیم‌گیری مالی و اجتماعی هموار می‌شود و برنامه به‌صورت مرحله‌ای و سنجش‌پذیر پیش می‌رود.

© شهر زیبا — صفحهٔ «چرا زیباسازی شهری؟»
↑ بازگشت به بالا